وبلاگ شخصی -احمد سوری

نسبتهای مالی ابزار بسیار مهم برای تصمیم گیری در سرمایهگذاری هستند. با این حال بسیاری از سرمایهگذارها ترجیح میدهند به جای بررسی نسبتهای مهم مالی، سرنوشت پول خود را بدون توجه به آنها رقم زده و براساس معیارهای دیگری اقدام به سرمایهگذاری نمایند. در حقیقت بررسی نسبتهای یاد شده چندان دشوار نیست و حتی بدون مدرک دانشگاهی در حوزه مالی یا تجاری نیز میتوان از آنها برای تصمیمی مناسب و منطقی استفاده کرد. 
تارنمای (وبسایت) www.FIPIran.com، محصول مرحلهی نخست مرکز پردازش اطلاعات مالی ایران (یکی از زیرمجموعههای "شرکت مدیریت فناوری بورس تهران") است. به طور خلاصه، پردازش اطلاعات مالی به فعالیتی اطلاق میشود که در آن اکثر دادهها و اطلاعات مرتبط به بازار مالی در مخزنی به صورت مرکزی نگهداری، برروی آنها پردازشهایی انجام و خروجیهای آنها در اختیار متقاضیان جهت تصمیم گیری و اقدام قرار میگیرد. "مرکز پردازش اطلاعات مالی ایران" در کنار تدوین و تبیین بیش از 200 شاخص و ویژگی جدید در دستهبندیهای اصلی همانند: "شاخصهای آماری معاملات"، "اطلاعات بنیادی و دادههای مرجع شرکتها"، "دسته بندی شرکتها نسبت به خطر سرمایه گذاری"، "شاخص بازار و صنایع"، "شاخصهای بومی"، "شاخصهای فنی" و نظایر آنها، نسبتهای مالی شرکتهای مختلف بورسی را نیز در تارنمای ِwww.FIPIran.com آورده است. مقاله حاضر به بررسی نسبتهای مالی در تارنمای FIPIRAN پرداخته و کاربرد خاص هر کدام را برای تجزیه و تحلیل شرکتهای بورسی بیان میکند.
نسبتهای مالی بسیاری وجود دارند که آنها را می توان در پنج گروه زیر طبقهبندی نمود: 

1. سودآوری
2. نقدینگی
3. توان پرداخت تعهدات (اهرمی)
4. ارزشگذاری
5. فعالیت

نسبتهای سودآوری:
برای سرمایهگذاری در یک شرکت، سوددهی یکی از ویژگیهای مهمی است که باید مورد بررسی قرار گیرد، زیرا درآمد کلی شرکت بیانگر سود نبوده و تنها پس از کسر هزینهها میتوان در مورد سود اظهار نظر کرد. نسبتهای سودآوری برای ارزیابی احتمال سوددهی شرکت و نیز درک ارتباط سود با دیگر اطلاعات مهم شرکت مورد استفاده قرار میگیرد. برخی از نسبتهای سوددهی مهم شرکت به شرح زیر میباشند:
1.1 حاشیه سود عملیاتی: نسبت سود عملیاتی به فروش خالص را حاشیه سود عملیاتی مینامند. بدیهی است که هرچه این نسبت بالاتر باشد سوددهی شرکت بالاتر خواهد بود. در حقیقت کارشناسان مالی معتقدند باید این نسبت با نسبت سوددهی متوسط بازار، نسبت سوددهی دیگر شرکتها و نیز میزان این نسبت با مقادیر قبلی آن مقایسه شود. 
2.1. حاشیه سود خالص:‌ نسبت سود خالص به فروش خالص را حاشیه سود خالص مینامند. این نسبت نشان دهندهی سودآوری حاصل از درآمد و یکی از شاخصهای مهم عملکرد شرکت است. همچنین این نسبت معرف بازدهی و کارایی تولید و ساختار قیمت تمام شده و هزینههای شرکت است.
اگر حاشیه سود شرکتی که قصد سرمایه گذاری در آن را دارید سال به سال کاهش یافته باشد، در مورد حاشیه سود باید به دو عامل مهم توجه شود. این دو عامل تغییر شرایط بازار یا افزایش شدت رقابت و رشد هزینهها هستند. 
همچنین اگر حاشیه سود شرکتی تفاوت بسیار زیادی با حاشیه سود دیگر شرکتهای فعال در همان صنعت داشته باشد، باید در پی علت آن بود. اگر شرکتی حاشیه سود واقعاً پایینی داشته باشد، میتوان پیش بینی کرد در صورت تغییر شرایط بازار، وضعیت شرکت یاد شده به شدت وخیم شود. از سوی دیگر حاشیه سود بسیار بالا نسبت به دیگر شرکتهای همان صنعت ممکن است به این معنا باشد که شرکت مورد نظر از مزیتهایی برخوردار است که احتمالاً در بلندمدت نخواهد توانست آنها را حفظ کند. 
3.1. نرخ بازده حقوق صاحبان سهام: یکی از مهمترین نسبتهای حسابداری، نسبت سود خالص به حقوق صاحبان سهام عادی است که بازدهی حقوق صاحبان سهام43 یا ROE را اندازهگیری میکند. با توجه به اینکه سهامداران برای به دست آوردن بازدهی مناسب در یک شرکت سرمایهگذاری میکنند، این نسبت وضعیت بازدهی سهامداران را مشخص میکند. 
2. نسبت های نقدینگی:
نقدینگی معیاری از سرعت تبدیل شدن داراییهای یک شرکت به پول نقد است. سرمایه گذارها با بررسی نسبتهای نقدینگی یک شرکت میتوانند بفهمند شرکت مورد نظر چه میزان در جذب پول نقد برای خرید داراییهای جدید یا در پرداخت بدهیهای خود در حالتهای اضطراری یا عادی توانایی دارد. برخی از مهمترین نسبتهای نقدینگی به شرح زیر میباشند :
1.2. نسبت جاری: عبارت است ازحاصل تقسیم داراییهای جاری به بدهیهای جاری. این نسبت نشان دهندهی توانایی بازپرداخت بدهیهای جاری ازمحل داراییهای جــاری موسسه است. 
2.2. نسبت سریع ( آنی ): نسبت سریع ازتقسیم نقدترین اقلام دارایی جاری (وجوه نقد، موجودی بانک و اسنــاد دریافتنی)‌ به بدهیهای جــاری بدست میآید. موجودی کالا به دلیل اینکه برای نقد شدن به مدت زمان طولانیتری نیاز دارد، دراین محاسبه لحاظ نمیشود. پیش پرداختها نیز به دلیل اینکه اصولاً ‌به وجه نقد تبدیل نمیشوند، دراین محاسبه جزء داراییهای جاری محسوب نمیشوند. بدیهی است که رقم بیش ازیک برای این نسبت نشاندهندهی توانایی شــرکت دربازپــرداخت بدهیهای جاری است. فــرمول محاسبهی نسبت سریع به شرح ذیل می باشد:
نسبتهای توان پرداخت تعهدها ( نسبتهای اهرمی ):

سرمایه گذارها با بررسی این نسبتها تصویری از توان شرکت در پرداخت بدهیهای بلندمدت خود و ایجاد داراییها به دست میآورند. شرکتی که توان پایینی در این زمینه داشته باشد گزینه مناسبی برای سرمایه گذاری محسوب نمیشود. برعکس، شرکتهایی که حجم اندکی بدهی دارند و به خوبی میتوانند این بدهیها را پرداخت کنند، برای سرمایه گذاری بسیار مناسب هستند. 
هنگام استفاده از این نسبت برای تحلیل وضعیت یک شرکت، بهتر است که نسبت یاد شده را با دیگر شرکتهای فعال در همان صنعت مقایسه کرد. نسبتهای اهرمی شامل موارد زیر است:
1.3. نسبت بدهی: این نسبت جمع کل بدهیها را با جمع کل داراییها مقایسه میکند. به عبارت دیگر درصد کل منابعی راکه ازطریق قرض گرفتن تامین شده است نشان میدهد. طلبکاران ترجیح میدهند که این نسبت کـوچکتر باشد چون درصورت ورشکستگی شرکت خطر کمتری را برای از دست دادن طلب خود تحمل خواهند کرد. در بسیاری از شرکتهای جوان و تازه تاسیس، نسبت بدهی بسیار به یک نزدیک است. این شرکتها میزان بالایی از داراییها خود را از طریق وام خریداری و هنوز بدهیهای خود را تسویه نکردهاند.

2.3. نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام: این نسبت شاخص مهمی از توانایی شرکت در بازپرداخت بدهیهای خود میباشد. در صورت بالا بودن این نسبت، شرکت امکانا برای پرداخت بهره و حتی اصل بدهیها دچار مشکل خواهد شد.                   
3.3. نسبت مالکانه(حقوق صاحبان سهام به کل داراییها): عبارت است از حاصل تقسیم حقوق صاحبان سهام به کل داراییها. این نسبت نشان میدهد که بطور کلی چه مقدار از داراییها به صاحبان سهام تعلق دارد. 
4.3. نسبت توانایی پرداخت بهره: این نسبت نشان میدهد که سود قبل از پرداخت بهره و مالیات شرکت چند بار میتواند هزینهی بهره را پوشش دهد. درواقع این نسبت نشانگر حاشیه ایمنی از نظر طلبکاران است. به عبارت دیگر این نسبت بیانگر میزان توانمندی شرکت برای پرداخت بهره وام در شرایط کاهش سود است. 

4. نسبت های ارزشگذاری:
نسبتهای ارزشگذاری برای تحلیل جذابیت سرمایه گذاری در یک شرکت مورد استفاده قرار میگیرند. سرمایهگذارها با استفاده از این نسبتها متوجه میشوند، قیمت کنونی سهام یک شرکت تا چه حد در مقایسه با دیگر معیارها، ارزان یا گران است. در مجموع هر چه سهام ارزانتر باشد، جذابیت آن برای سرمایه گذاری بیشتر است. نسبتهای ارزش گذاری شامل نسبتهای زیر هستند:
1.4. درآمد یا سود هر سهم44: درآمد هر سهم یا EPS نشان دهنده عایدی شرکت است. چنانچه شرکت دارای سهام ممتاز باشد، باید سود متعلق به سهام ممتاز از سود خالص شرکت کسر گردد تا سود متعلق به سهام عادی بدست آید. 
درآمد هر سهم شاخص خوبی جهت ارزیابی عملکرد شرکت و پیش بینی سود سهامی است که ممکن است توسط شرکت به سهامداران پرداخت شود.
 
2.4. نسبت قیمت به درآمد هر سهم: برخی از نسبتها رابطهی شرکت را با سهامدارانش ارزیابی میکند. نسبتی وجود دارد که مشخص میکند قیمت هر سهم در بازار چند برابر عایدی سالانه آن سهم است. این نسبت که به ضریب P/E شهرت دارد از حاصل تقسیم قیمت بازار هر سهم به درآمد هر سهم آن بدست میآید:
 3.4. ارزش دفتری هر سهم: ارزش دفتری هر سهم عبارت است از حاصل تقسیم ارزش ویژه یک شرکت به تعداد سهام عادی آن. بدیهی است که در این محاسبه ارزش سهام ممتاز باید از ارزش ویژه کسر گردد. مقایسهی ارزش دفتری هر سهم با قیمت بازار بیان کننده نظر سرمایه گذاران نسبت به شرکت میباشد.
 
4.4. نسبتهای سود سهام: در هر سال قسمتی ازسود خالص شرکت (و گاهی ازسود سالهای گذشته) طبق تصمیم مدیریت و تصویب مجمع، بین سهامداران به عنوان سود سهام توزیع میشود.

بدیهی است که بسیاری از سهامداران نیز با انگیزه دریافت سود سهام مبادرت به خرید سهام میکنند. دراین رابطه دو نسبت وجوددارد که وضع سود سهام پرداختی شرکت را ارزیابی میکنند:
 
5. نسبتهای فعالیت:
این نسبتها نشان میدهند که با چه سرعتی داراییهای مختلف به فروش یا پول نقد تبدیل میشوند. به عبارت دیگر این نسبتها حاکی ازتوانایی مدیریت در به کارگیری داراییها در فعالیت نهایی شرکت (فروش محصول) میباشد. این نسبتها عبارتند از:

1.5. نسبتهای فعالیت موجودیها: اگر شرکتی بیش از نیاز موجودی کالا نگهداری کند، بدین معنا خواهد بود که توانایی سرمایه گذاری منابع مالی خود را درجای دیگر نداشته و یا موجودی کالا را در انبار بلوکه نموده است. به علاوه شرکت متحمل هزینههای اضافی انبارداری شده است. دونسبت مهم برای ارزیابی وضعیت موجودی کالا عبارتنداز: نسبت گردش مـــوجودی کــالا ومیانگین سنی موجودی کالا. 
 و                                       
2.5. میانگین دوره وصول مطالبات: میانگین دورهی وصول مطالبات نیز نشان دهندهی تعداد روزهایی است که بطورمتوسط طول می کشد تا طلب شرکت وصول شود. به عبارت دیگر، این نسبت نشاندهندهی متوسط مهلتی است که شرکت در فروشهای نسیه به مشتریان خود میدهد. 
3.5. ارزش کل داراییها: این نسبت نشاندهندهی توانایی شرکت دربکارگیری مؤثر داراییهایش در ایجاد درآمد است. یک نسبت پایین ممکن است به عوامل متعددی مربوط باشد و تعیین این عوامل و دلایل بسیار مهم است.

از سایت اینترنتی "مرکز پردازش اطلاعات مالی ایران" به نشانی www.FIPIran.com  جهت مشاهده نسبتهای مذکور برای شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بازدید بفرمایید. با شروع سال 1388 این سایت به صورت آزمایشی راه اندازی شده است.