برخی از مقررات بازار سرمایه ایران
1) معاملات اوراق بهادار در بورس تهران در چه ساعاتی انجام می گیرد؟
معاملات اوراق بهادار از ساعت 09:00 تا 12:30 روزهای شنبه تا چهارشنبه هر هفته به جز روزهای تعطیل انجام می شود. همچنین ساعت پیش گشایش بازار که در آن امکان انجام معاملات وجود ندارد از 8:30 شروع میشود و تا 9:00 ادامه می یابد که در آن امکان ورود سفارشات و تغییر قیمت وجود دارد.
2) دامنه روزانه نوسان قیمت در بورس تهران چند درصد است؟
در حال حاضر دامنه نوسان روزانه قیمت سهامدر هر روزنسبت به قیمت پایانی روز گذشته، میتواند از 5- درصد تا 5+ درصد، تغییر کند و حق تقدم سهام دو برابر این میزان امکان نوسان دارد. در فرابورس نیز دامنه نوسان سهام 5- تا 5+ درصد می‌باشد. در عرضه اولیه سهام و روز بازگشایی نماد معاملاتی مطابق شرایطی که در دستورالعمل معاملات ذکر شده است بدون محدودیت در نوسان معامله خواهد شد.
3) آیا سازوکار خاصی برای خرید سهام شرکت‌هایی که برای اولین بار در بورس عرضه می‌شوند، وجود دارد؟
بله، عرضه سهام شرکتهای تازه پذیرفته شده هم بر اساس ساز و کار حراج انجام میشود اما تفاوت‌هایی با معاملات معمول دارد. خریدارانسفارش‌های خرید خود را با قیمت‌های پیشنهادی از طریق کارگزاران وارد سامانه معاملاتی می‌کنند. در پایان نشست معاملاتی، فروشنده بر اساس قیمت‌های پیشنهادی خریداران، قیمت فروش خود را اعلام میکند و بر اساس آن معامله انجام میشود.در این مرحله درصدی از سهام شرکت برای فروش عرضه میشود. البته در روز عرضه اولیه، محدودیت دامنه نوسان روزانه اعمال نمی‌شود.
4) اولویت بندی سفارش‌ها در سامانه معاملات، چگونه انجام میشود؟
اولویت سفارش‌های وارد شده به سامانه،ابتدا بر اساس قیمت می‌باشد و برای سفارشات با قیمت یکسان، اولویت زمانی مطرح می‌گردد که باعث تشکیل صف خرید و فروش میشود. بر اساس اولویت قیمت، یک سفارش خرید (فروش) اوراق بهادار با بیشترین (کمترین) قیمت در ابتدای صف خرید (فروش) قرار می‌گیرد وبر اساس اولویت زمان، سفارشی‌که زودتر وارد سامانه معاملات شودجلوتر از سفارش هم قیمت خودقرار می‌گیرد. معامله هنگامی انجام میشود که سفارش‌های خرید و فروش قیمت یکسان داشته باشند.
5) تسویه معاملات چیست و چگونه انجام میشود؟
پس از انجام معاملات، تسویه معاملات بین فروشنده و خریدار توسط کارگزار فروشنده و کارگزار خریدار از طریق شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه انجام میشود. شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه به عنوان امین نقش اتاق پایاپای را ایفا میکند. تسویه معاملات دو روز کاری بعد از انجام معامله (T+2) صورت می‌گیرد.
6) کارگزار ناظر کیست و چه نقشی بر عهده دارد؟
با راه اندازی سامانه جدید معاملات دارایی سهامداران در هریک از نمادهای معاملاتی زیر نظر یک کارگزار قرار گرفت که به آن کارگزار ناظر گفته میشود و از آن پس سهامداران دارایی سهام خود را در هر نماد معاملاتی صرفاً از طریق کارگزار ناظر خود در آن نماد معاملاتی می‌توانند به فروش برسانند. هرچند سهامداران می‌توانند با مراجعه به هریک از کارگزاران نسبت به خرید سهام اقدام نمایند.
ممکن است دارایی سهامدار دریک نماد معاملاتی زیر نظر یک کارگزار ناظر و در نماد معاملاتی دیگر زیر نظر کارگزار ناظر دیگری باشد.
در زمان راه‌اندازی سامانه معاملاتی جدید کارگزار ناظر بر اساس سوابق فعالیت سهامدار با کارگزاران مختلف در بورس اوراق بهادار تعیین گردید.
7) چگونه مشتریان گواهی سپرده و وجوه نقد خود را در اختیار کارگزار قرار می‌دهند؟
مشتریان باید همزمان با تکمیل فرم سفارش خرید یا فروش، وجوه نقد و گواهی سپرده سهام یا اصل برگه سهام خود را تحویل کارگزار نمایند و کارگزاران مسئول انجام تسویه معاملات با شرکت سپرده گذاریهستند. البته در عمل بیشتر مشتریان ترجیح می دهند که گواهیسپرده سهامی که قبلا خریداری کرده‌اند نزد کارگزار باقی بماند تا در زمان فروش نیازی به تحویل آن نباشد. همچنین پرداخت وجه خرید سهامهم از طریق واریز به حساب کارگزاری انجام میشود.
8) آیا مشتریان می توانند نزد چند کارگزار حساب داشته باشند؟
بله، هر مشتری می تواند نزد هر کارگزار یک حساب داشته باشد هرچند به دلیل دریافت خدمات بهترتوصیه می شود هر مشتری فقط با یک کارگزارکار کند.
9) DPS،EPSوP/E چیست؟
DPSبخشی از سود هر سهم شرکت است که بین سهامداران تقسیم می شود.
EPS سود هر سهم بعد از کسر مالیات است. به عبارت دیگر سود خالص شرکت تقسیم بر تعداد سهام آن وP/E نسبت قیمت سهم به EPS اعلام شده توسط شرکت است.
10) قیمت یک سهم در بازار چگونه تعیین میشود؟ میزان تاثیر بازار و خود شرکت چقدر است؟
تعیین قیمت سهم تابع عوامل مختلفی است که مهمترین آن سودآوری شرکت، انتظار سودآوری آتی شرکت و شرایط کلان اقتصادی کشور است.
11) حجم مبنا را تعریف نمایید؟
»حجم مبنا»، تعداد اوراق بهادار از یک نوع است که هر روز باید مورد داد و ستد قرار گیرد تا کل درصد تغییر آن روز، در تعیین قیمت روز بعد ملاک باشد.
12) محدودیت حجمی در ورود سفارشات به چه معناست؟
«محدودیت حجمی»، حداکثر تعداد اوراق بهاداری است که در هر نماد معاملاتی طی هر سفارش در سامانه‌ی معاملات وارد میشود. این رقم مضرب صحیحی از «واحد پایه‌ی معاملاتی متعارف» است.
13) بازارگردان چیست و چه کاری میکند؟
«بازارگردان»، کارگزار یا کارگزار/ معامله‌گری است که با اخذ مجوز لازم با تعهد به افزایش نقدشوندگی و تنظیم عرضه و تقاضای اوراق بهادار معین و تحدید دامنه نوسان قیمت آن، به داد و ستد آن اوراق می‌پردازد.
14) آیا ممکن است کسی در اولین دقایق بازار بورس سهامی را بخرد و ساعتی بعد همان را بفروشد؟
بله. با راه اندازی سیستم جدید معاملاتی امکان فروش سهامی که همان روز اقدام به خرید کرده‌اید را دارید.
15) چگونه ممکن است حجم مبنای شرکتی" 1" اعلام شود؟
پس از بازگشایی نمادهایی که دامنه نوسان آن آزاد است (مثلا بعد از مجمع عادی سالانه یا فوق‌العاده) حجم مبنای آن نماد یک خواهد بود. همچنین در فرابورس نیز حجم مبنا یک منظور شده است.
16) منظور از "ح" که گاهی در پایان اسم یک شرکت یا نماد آن آورده میشود چیست؟
ح نمایانگر حق‌تقدم سهام مورد نظر است که به انتهای نماد شرکت اضافه میشود و همچنین در ابتدای نام شرکت نیز خواهد آمد.
17) منظوراز بهترین عرضه یا بهترین تقاضا چیست؟
بهترین عرضه: منظور پایین‌ترین قیمتی است که برای فروش یکسهم در سیستم معاملات وارد شده است.
بهترین تقاضا: منظور بالاترین قیمتی است که برای خرید سهامدر سیستم معاملات وارد شده است.
18) چنانچه یکی از شرکتهای بورسی آگهی پذیره‌نویسی سهام از حق‌تقدم‌های استفاده نشده را منتشر کند، برای پذیره‌نویسی آیا علاوه بر قیمت اسمی سهام (100 تومان) باید مبلغ دیگری به ازای هر سهم به حساب شرکت واریز کرد؟ این مبلغ چگونه تعیین میشود؟
حق‌تقدم اوراقی است که در اختیار سهامداران قبلی شرکت قرار می‌گیرد و این سهامداران می‌توانند از آن استفاده کنند و در افزایش سرمایه شرکتکنند و یا اینکه آنها را در بازار بفروشند. در صورت شرکت نکردن در افزایش سرمایه(واریز نکردن مبلغ 1000 ریال به ازای هر سهم) و نیز نفروختن آنها در بازار در این مهلت، دوباره آگهی عرضه عمومی ارائه میشود و در یک فرصت مشخص این اجازه را می‌دهند تا حق‌تقدم‌های باقیمانده برای تکمیل افزایش سرمایه شرکت در بازار به هر نرخی که عرضه و تقاضا تعیین کند بفروشند. این مبلغ به حساب دارندگان حق‌تقدم که از آن استفاده نکرده‌اند واریز میشود. شخصی که اوراق حق‌تقدم را به دست آورد باید با واریز مبلغ 1000 ریال به حساب شرکت در افزایش سرمایه شرکت نماید.
19) حق‌تقدم به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟ شرایط خرید آن چیست؟
به کسانی که سهام شرکت را در تاریخ مجمع فوق‌العاده دراختیار داشته باشند حق‌تقدم تعلق می‌گیرد. این افراد می‌توانند حق‌تقدم خود را در بورس به سایر سرمایه‌گذاران واگذار نمایند.
برای خرید حق‌تقدم در بازار نیاز به شرایط خاصی نیست. تنها باید بتوانید در مهلت مقرر شده یا دوباره آن را بفروشید یا اینکه با پرداخت مبلغ اسمی سهام (واریز مبلغ 1000 ریال به حساب شرکت) در افزایش سرمایه شرکت کنید.
20) منظور از سهام ترجیحی چیست؟
سهام ترجیهی بخشی از سهام شرکت است که در راستای برنامه‌های خصوصی‌سازی به کارکنان خود شرکت واگذار شده است.
21) چگونه از میزان دارایی سهام خود درشرکتهای بورس مطلع شویم؟
با مراجعه به شرکت سپرده گذاری مرکزی و ارائه اسناد و مدارک خود، یک کد و رمز عبور دریافت می کنید که از طریق آن می توانید در هر زمانی با ورود به اینترنت و سایت شرکت سپرده گذاری مرکزی اطلاعات سهام خود را دریافت نمایید.
همچنین می توانید به کارگزاری که سهام را برای شما خریده (و حساب شما نزد وی بوده) مراجعه نمایید و یا تماس بگیرید تا اطلاعات حساب شما را دراختیار تان قرار دهد.
22) برای استفاده از سامانه معاملات برخط به نرم افزار خاصی نیاز است؟
سامانه معاملات برخط کارگزاریها نرم افزاری تحت وب است و نیازی به نصب نرم افزاری بر روی سیستم کامپیوتر مشتری نیست. بنابراین فقط با اجرای نرم افزار مرورگر سیستم عامل خود می توانید از این سرویس استفاده کنید.
23) وقتی می خواهم با نام کاربری و کلمه عبور خود وارد بخش خرید و فروش آنلاین شوم با پیغام خطای نام کاربری شما مسدود است مواجه می شوم. علت چیست؟
چنانچه تا سه بار نام کاربری و کلمه عبور خود را به اشتباه وارد نمایید با توجه به مسائل امنیتی کاربری شما مسدود می شود.
24) با اینکه فیش واریزی خود را در سیستم ثبت نمودم و در حساب اینترنتی من سند واریزی ثبت شده و مانده حسابم افزوده شده است اما در حساب آنلاین همچنان مانده حسابم افزایش نیافته است. دلیل این مغایرت چیست؟
معاملات آنلاین مانده حساب های کاربر در ابتدای وقت معاملات بروز می شود و پس از آن در طول ساعات معاملاتی این مانده حساب ها با عملیات خرید و فروش تغییر می کنند. بنابراین چنانچه تمایل به استفاده از مبلغ واریزی در معاملات آنلاین را دارید یک روز قبل نسبت به واریز مبلغ و ثبت فیش واریزی اقدام نمایید.
25) هنگام ارسال سفارش فروش با پیغام مانده سهم کافی نیست مواجه می‌شوم در حالی که این تعداد سهام را دارا می‌باشم.
سه احتمال وجود دارد:
- ·تعداد سهام را صحیح وارد نمی‌کنید.
- ·همان سهم را طی سفارش مجزای دیگر (چه خودتان و به صورت آنلاین و یا کارگزار بر اساس سفارش حضوری و یا اینترنتی شما) وارد سامانه معاملات شده است.
- ·کارگزار ناظر شما در این سهم کارگزار سرویس دهنده معاملات آنلاین نیست.
26) درصورت بروز مشکل در استفاده از نرم افزار چگونه مشکل را رفع نمایم؟
شما می توانید با تماس با واحد پاسخگویی به مشتریان شرکت کارگزاری خود در میان بگذارید.
27) در چه بازارهای نمی توان به صورت آنلاین معامله نمود؟
بر اساس ماده 10 "دستورالعمل اجرایی معاملات برخط اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران"، سازمان میتواند محدودیتهایی بر معاملات آنلاین قرار دهد. در این راستا امکان معامله در برخی از بازار ها برای کاربران آنلاین ممنوع شده است. البته باید عنوان کرد که محدودیت های کنونیبرای مشتریان حقیقی بسیار ناچیز و در حد قابل قبولی می باشد. در ادامه کلیه امکانات و محدودیت های معامله آنلاین ذکر گردیده است:
o بازار سوم و چهارم فرابورس
o همه انواع معاملات عمده و بلوک
o سهام شرکت های پذیرفته شده در بازار پایه فرابورس
28) محدودیتهای معاملات آنلاین چیست؟
بر اساس ماده 10 "دستورالعمل اجرایی معاملات برخط اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران"، سازمان می تواند محدودیت هایی بر معاملات آنلاین قرار دهد. در حال حاضر این محدودیتها طی بخش نامههایی به کارگزاران اعلام گردیده که شامل موارد زیر است:
- ·محدودیت درنوع سفارشات:
سفارشات مجاز برای مشتریان بر خط، از لحاظ قیمتی سفارش Limit، از لحاظ زمانی بدون محدودیت(شاملDay،Date و(Open می‌باشد.
سفارش محدود یعنی در حجم معین و در قیمت مشخص یا بهتر از آن.
- ·محدودیت درحجم سفارش:
در حال حاضر محدودیتی جهت حجم سفارش علاوه بر محدودیت های عادی هسته معاملات وجود ندارد.
در سیستم معاملات دامنه مجاز حجم با عنوان آستانه حجم تعیینشده که برای همه یکسان است.
- ·محدودیت در زمان معاملات:
الف- ساعت ورود سفارش از ابتدای زمان مجاز ورود سفارشات در سامانه معاملاتی لغایت ساعت 12:30 می‌باشد.
ب- سفارشات با اعتبار روزانه(DAY) مشتریان برخط باید بلافاصله پس از اتمام ساعت معاملات (ساعت 12:30)توسط سیستم نرم افزاری برخط، حذف گردد.
- ·محدودیت درعرضه‌های خاص:
الف–مشتریان معاملات بر خط در زمان حراج نمادهای بازگشایی شده امکان ورود سفارش با رعایت محدودیتهای قیمتی سفارش را دارند.
عرضه های خاص شامل عرضه اولیه و گشایش نماد می باشد که با مکانیزم حراج انجام می شود.
مشتریان در عرضه های حراج امکان قرار دادن قیمت، بهتر از بهترین قیمت بازار را ندارند.
ب–بورس یا فرابورس باید سهمیه مجزایی را برای هر مشتری معاملات بر خط در کلیه عرضه‌های اولیه تعیین نمایند. مشتریان معاملات بر خط می‌توانند با رعایت محدودیت حجم معامله مشتری برخط به میزان سهمیه تعیینشده، در عرضه‌های اولیه اقدام به خرید نمایند.
همه کاربران آنلاین می توانند در رقابت برای خرید سهم عرضه اولیه شرکت کنند. بر این اساس پیش از شروع رقابت، سقف قابل رقابت برای هر مشتری به اطلاع مدیر معاملات آنلاین رسانده میشود و مدیر معاملات آنلاین این سهمیه را در نرم افزار آنلاین اعمال می نماید و پس از شروع رقابت، کاربران می توانند تا سقف تعیین شده سفارش خرید سهم عرضه اولیه وارد سیستم نمایند.
ج–مشتریان برخط حق رقابت و انجام معامله عمده را ندارند.
- ·محدودیت های قیمتی سفارش:
الف–درصد تفاوت مجاز قیمت سفارش با دامنه مظنه بازار صرفاً در خصوص ورود سفارش در زمان حراج بازگشایی و عرضه اولیه به شرح زیر اعمال می‌گردد:
1- قیمت سفارش خرید مشتری معاملات برخط نمی‌تواند بیشتر از بهترین مظنه خرید بازار باشد.
2- قیمت سفارش فروش مشتری معاملات برخط نمی‌تواند کمتر از بهترین مظنه فروش بازار باشد.
3- درصورتی که سفارش خرید یا فروشی در زمان ورود سفارش مشتری وجود نداشته باشد، محدودیت مذکور اعمال نمی شود.
همانگونه که در مورد 4 گفته شد مشتریان در عرضه های حراج امکان قرار دادن قیمت، بهتر از بهترین قیمت بازار را ندارند.
ب–درصد تفاوت مجاز قیمت سفارش با آخرین قیمت معامله:
1- درصورتی که ارزش سفارش وارده کوچکتر یا مساوی یک میلیون ریال باشد، تفاوت قیمت سفارش خرید یا فروش با آخرین قیمت معامله حداکثر دو درصد میتواند باشد. این محدودیت بین ساعت 09:00 الی 12:30 اعمال می‌گردد.
2- درصورتی‌که معامله‌ای در روز جاری انجام نشده باشد، مبنای قیمت آخرین معامله، قیمت پایانی روز قبل است.
