وبلاگ شخصی -احمد سوری

وجود حدود سی میلیون بز و بزغاله درکشور، ما را تبدیل به یکی از اصلی ترین کشورهای پرورش دهنده این گونه دام نموده است. ایران بالاترین تعدا بز نسبت به جمعیت خود راداراست ولی با تولید ۲۹ کیلو شیر برای هر راس بز در سال کمترین سرانه تولید در جهان را ثبت کرده است.

طرح پرورش بز مورسیا

پرورش بزهای پر تولید به منظور تولید انبوه شیر تنها راه برون رفت از وضعیت بحران امنیت غذایی است. در راستای تبیین پیش فرضهای چنین ادعایی موارد ذیل قابل توجه است.

بهره وری:

بزهای شیری نرخ تبدیل خوراک به مراتب بالاتری نسبت به گاوهای اصیل دارند.
کیفیت و ترکیب شیر تولیدی ارزش اقتصادی بسیار بالاتری را ایحاد مینماید.
امکان استفاده موثر از طیف بسیار وسیعتری از انواع علوفه را دارا می باشند.
نرخ تولید مثل بالای بزهای پرتولید تفاوت چشمگیری درکاهش هزینه جایگزینی و توسعه واحدهای بهره بردار ایجاد می کند.
تولید مثل بالا امکان ایجاد پروار بندی بزغاله های نر را با اتکاء بر گله های داشتی کوچکتر فراهم میکند. لازم به ذکر است که بزهای شیری عموماً چند قلوزا هستند و نرخ افزایش وزن بزغاله های آنها به مراتب بالاتر از گونه های بومی است تا حدی که میتوان آنها را بعنوان نژادهای دو منظوره مد نظر قرار داد.
با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از علوفه تولید شده در کشور به وسیله کشاورزان خرده پا تولید میشود ولی عملا وارد چرخه بازار نمیگردد. پرورش بز شیری میتواند این حجم عظیم را با ایجاد امکان استفاده بهینه از منابع خرد و پراکنده تبدیل به کالای قابل عرضه به بازار نماید. امری که در صورت تحقق بسیاری از معادلات کلان اقتصادی را بگونه ای مثبت جابجا می کند.

انطباق پذیری:

قدرت انطباق پذیری بالاتری باشرایط جغرافیایی دشوار درمقایسه با دیگرگونه های دام پرتولید دارند.
قدرت تحرک و امکان راه پیمایی در فواصل طولانی امکان استفاده موثر از این گونه ها را برای افزایش توان تولیدی فراهم می کند.
قدرت انطباق با سیستم های مختلف پرورش و تولید:
متمرکز صنعتی
نیمه متمرکز
آزاد
جانبی

سازگاری:

امکان سازگاری بی رقیب با سازوکارهای اقتصادی اجتماعی موجود درکشور ما را داشته که پیش نیاز استقرار سیستم های گوناگون پرورش دام هستند این به معنای صرفه جویی عظیمی در ایجاد زیر ساخت هایی است که معمولاً برای توسعه یک بخش مورد نیازند.
بخاطر اندازه کوچک، طیف بسیار وسیع تری از دامداران امکان پرورش آنرا دارند که علی رغم پراکندگی ظاهری میتوانند نقش تعیین کننده ای در افزایش تولید در سطح ملی ایفا نمایند.
میتواند بعنوان یک فعالیت اقتصادی سودآور جانبی یا مستقل توان پیش راننده قابل توجهی در راستای برنامه های توسعه همه جانبه روستایی ایفا نماید.

حفاظت از منابع طبیعی:

استفاده صحیح و موثر از مراتع موجود که میتواند بعنوان یک منبع تجدید پذیر در راستای توسعه بخش دام سبک نقش اساسی ایفا نماید.
با ترویج و تکثیر بزهای شیری پرتولید نه تنها میتوان تعداد قابل توجهی از دامهای سبک موجود را حذف کرد. و از فشار نابود کننده آنها بر مراتع ضعیف کشور کاست بلکه با اتکاء بر توان تولیدی بالای آنها میتوان ضمن توسعه سیستم های متمرکز و نیمه متمرکز پرورش بز با استفاده از منابع تجاری علوفه امکان خروج تدریجی دامهای سبک از جنگلها و مراتع را فراهم نمود.

گزینش نژاد مناسب برای موفقیت هر طرح تولید شیر چه در سطح بنگاهها و چه در سطح ملی از اهمیت درجه اول برخوردار است. ذیلاً شاخص های اصلی برای چنین گزینشی را ارایه مینمایم:

• انطباق پذیری با شرایط جغرافیایی ،اجتماعی و بهداشتی
• نرخ تبدیل خوراک
• حجم تولید شیر
• کیفیت و ترکیب شیر
• تولید مثل بالا
• تولید مثل خارج از فصل
• دوره شیردهی طولانی
• سالهای شیر دهی طولانی
• اندازه جثه مناسب
• ترکیب جثه مناسب
• افزایش وزن مناسب بزغاله های نر برای پروار بندی
• شکل و فرم پستان
•  امکان دوشش آسان
• خلق و خو طبع آرام
• خصلت های خوب مادرانه
• توانایی تحرک و راهپیمایی
• خصلتهای مناسب چراء با شرایط پرورش بازو بسته

با توجه به سنجه های فوق و بررسی آماری و میدانی عملکرد نژادهای مختلف بز شیری که چکیده آن ارائه گردید نخستین گزینه پیشنهادی یعنی بز شیری مورسیا با منشا اسپانیایی معرفی میگردد.

معرفی بز مورسیا

نژاد مورسیا گرانادا نژاد بومی جنوب شرقی اسپانیا (مناطق مورسیا، آلمریا، گرانادا و آلی کانته) محسوب می شود. این نژاد از بزهای اسپانیا به دلیل سهولت پرورش، تحمل مناسب شرایط نامساعد و تولید شیر عالی مورد توجه قرار گرفته اند. این نژاد چندین دهه است که به کشورهای آرژانتین، برزیل، مکزیک، آفریقای شمالی و ونزوئلا صادر می شوند.

مشخصات بز مورسیا

نام مرسوم: رامش (RAMESH)
نام کامل: murcia goat Capra aegagrus hircus
درباره محل زیست بز مورسیا: مورسیا یا مورثیا یا مرسیه یکی از 17 بخش خودمختار اسپانیا است و یکی از ۵۰ استان آن است.

مشخصات ظاهری بز نژاد مورسیا گرانادا

بزهای نژاد مورسیا گرانادا جثه متوسطی و دنبه کوتاهی دارند. پوست و موی این بز به رنگ سیاه تا قهوه ای است. وزن بزهای نر مورسیا 50 الی 60 کیلوگرم است. بزهای ماده معمولا مویی کوتاه و باریک دارند اما موی بزهای نر بلندتر است.بزهای نر این نژاد دارای شاخ می باشند. اندازه گوش ها متوسط و به صورت ایستاده هستند. وزن بزهای ماده مورسیا بین 30 تا 50 کیلوگرم است.

خصوصیات تولیدی بز مورسیا

این نژاد اهلی با سرزمین های نیمه بیابانی گرم و خشک جنوب شرقی اسپانیا سازگاری مناسبی پیدا کرده و توانسته است بزرگ ترین تولید کننده در این شرایط آب و هوایی باشد. گله های نژاد مورسیا گرانادا در زمین های سخت چرا می کنند و قدرت تبدیل خوبی دارند. این نژاد تقریباً در 210 روز دوره شیردهی، 500 کیلوگرم شیر با 5.3 درصد چربی و 3.4 درصد پروتئین، در سال تولید می کند و از این نظر از سایر نژادهای نواحی مدیترانه بهتر می باشد. در حال حاضر تعداد این بزها در جنوب شرقی اسپانیا حدود 400.000 راس برآورد می شود که 150.000 راس از آن ها در منطقه مورسیا پراکنده هستند.

این بز ها به سرعت تولید مثل میکنند، زیرا آنها فصل خاصی برای پرورش و تولید مثل ندارند، معمولا در هر بار تولید مثل دو بچه به دنیا میاورند و حدود 7 تا 8 ماهگی به سن بلوغ می رسیند.

معرفی بز نر مورسیا

• بومی مناطق مرکزی و جنوبی اسپانیا
• سازگاری زیستی با شرایط آب و هوایی خشک و گرم
• امکان پرورش با رکوردهای بسیار بالا در سیستم های متمرکز صنعتی
• سازگاری بی رقیب با روشهای چرای کامل و سیستم های آزاد و نیمه متمرکز
• قدرت راهپیمایی طولانی و تحمل تنشهای مختلف

معرفی بز ماده مورسیا

• مقاومت خوب در مقابل بیماریهای رایج
• متوسط تولید شیر ۶۰۰ کیلو در سیستمهای نیمه متمرکز و تا ۹۰۰ کیلو در روش های صنعتی
• ۵ درصد / چربی شیر ۷/۵ درصد
• پروتئین ۴/۳ درصد
• ۳لاکتوز /۵ درصد
• ماده خشک ۱۴ تا ۲۰ درصد
• وزن ماده ۴۰ تا ۶۰ کیلو، وزن نر ۵۵ تا ۸۰ کیلو
• نرخ تولید مثل متوسط ۱۸۰ تا ۲۲۰ درصد
• تولید مثل خارج از فصل
• دو منظوره (تولید گوشت و شیر)
• ترکیب شیر بسیار مناسب برای تولید پنیر

معرفی بز ماده شیری مورسیا

روشن است که با در نظر گرفتن رکوردهای استاندارد نژادی هلشتاین، آلپاین و سانن کماکان بز مورسیا در رابطه با بهره وری تولید چربی، پروتیئن و لاکتوز با تفاوت معنی داری عملکرد بسیار بالاتری دارد.
بزهای پرتولید نتیجه دهه ها پژوهش در زمینه اصلاخ نژاد در راستای افزایش بهره وری تولید شیر و گوشت هستند. پروژه های عملیاتی دراین حوزه بسیار پرهزینه و بیش ازآن زمان برند. شرایط فعلی ما بگونه ای است که عملا سرعت رشد نیازها بیش از امکان بر آورده ساختن آنها با اتکای صرف برداشته های ژنتیک دامهای بومی می باشند.
واردات این منابع ژنتیک در حدی که بتواند مبنایی برای تغییر وضعیت فعلی در جهت ارتقای شاخص های تولید در بخش پرورش دامهای سبک ایجاد نماید اجتناب ناپذیر است علاوه بر آنکه دستیابی ارزان به دستاوردهای نوین جهان در این زمینه میتواند ما را ضمن روز آمد شدن در مسیر آغاز تعریف پروژه های تحقیقاتی ملی قرار دهد.

میزان سرمایه گذاری طرح توجیهی پرورش بز مورسیا

ظرفیت: ۵۰۰ راس
میزان تولید شیر سالیانه: ۴۰۰ هزار لیتر
سطح سرمایه گذاری ثابت: ۱۵۰۰ میلیون ریال
میزان اشتغال: ۶ نفر
نوع سیستم پرورش: متمرکز صنعتی
نرخ بازدهی طرح : ۳۸ درصد
دوره بازگشت سرمایه: ۲٫۸ سال