افزایش سرمایه شرکتها در بازار سرمایه: راهنمای کامل
یکی از مفاهیم مهمی که سرمایهگذاران در بازار سرمایه با آن سر و کار دارند، مفهوم افزایش سرمایه شرکتهای سهامی و به تبع آن نحوه محاسبه مقدار سهام هر سرمایهگذار پس از این افزایش سرمایه است. در سامانه کدال و اطلاعیههای ناظر بازار بسیار دیدهایم که نماد شرکتی برای افزایش سرمایه متوقف و سپس بازگشایی شده است. در این مطلب تلاش خواهیم کرد تا تمامی نکات مربوط به افزایش سرمایه شرکت ها در بازار سرمایه را بررسی کنیم. با ما همراه باشید.
در این مطلب عناوین زیر را بررسی خواهیم کرد:
افزایش سرمایه چیست؟
آیا امکان کاهش سرمایه نیز وجود دارد؟
کاهش اختیاری سرمایه
تصویب کاهش سرمایه در مجمع عمومی فوقالعاده
ارائه پیشنهاد کاهش سرمایه و توجیه لزوم آن
محدودیت مبلغ کاهش سرمایه و رعایت تساوی حق شرکا
حفظ حقوق بستانکاران (طلبکاران)
کاهش اجباری سرمایه
روشهای افزایش سرمایه شرکت ها کدام است؟
افزایش سرمایه از محل سود انباشته (سودهای پرداخت نشده سالهای قبل)
افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابیهای شرکت
افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده
افزایش سرمایه از محل صرف سهام با سلب حق تقدم
محاسبه قیمتها بعد از افزایش سرمایه
محاسبه قیمتها پس از افزایش سرمایه از محل سود انباشته
افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سهامداران و مطالبات حال شده
افزایش سرمایه از محل سلب حق تقدم سهام
افزایش سرمایه از محل سود انباشته و آورده نقدی سهامدارن (تلفیق دو روش)
افزایش سرمایه به چه کسانی تعلق میگیرد؟
آیا افزایش سرمایه شرکت ها جذابیتی برای سهامداران دارد؟
گواهی حق تقدم خرید سهام چیست؟
نحوه استفاده گواهی حق تقدم خرید سهام چگونه است؟
چطور میتوان از افزایش سرمایه شرکتها مطلع شد و مراحل کار آن به چه صورتی خواهد بود؟
چرا سهمهای جدید از محل افزایش سرمایه در سبد ما دیده نمیشود؟
افزایش سرمایه چیست؟
افزایش سرمایه در شرکتهای سهامی عبارت است از افزایش اسمی میزان سرمایه ثبت شده شرکت. به عبارت دیگر افزایش سرمایه یعنی افزایش تعداد سهام منتشرشده توسط شرکتهای سهامی.
افزایش سرمایه شرکتها عموما به یکی از دو دلیل زیر است:
۱. تامین منابع مالی جدید برای گسترش فعالیتهای شرکت
۲. اصلاح ساختار سرمایه شرکت
مراحل تصمیمگیری برای افزایش سرمایه به این شکل است که ابتدا هیئت مدیره نسبت به افزایش سرمایه شرکت تصمیمگیری کنند و این تصمیم را به عنوان یک پیشنهاد در جلسه مجمع عمومی فوقالعاده به رایگیری سهامداران میگذارد. نکتهای که در افزایش سرمایه شرکت ها حائز اهمیت است، محل تامین این مبلغ است. پس از توضیحاتی در خصوص کاهش سرمایه شرکتها به بیان روشهای افزایش سرمایه خواهیم پرداخت.
بیشتر بخوانید:
بورس چیست
آیا امکان کاهش سرمایه نیز وجود دارد؟
همانطور که امکان افزایش سرمایه برای شرکتها وجود دارد، گاهی ممکن است شرکتها نیازمند کاهش و تقلیل سرمایه خود باشند. کاهش سرمایه ممکن است اختیاری یا اجباری باشد. کاهش سرمایه در موارد زیر اتفاق میافتد:
شرکت وضعیت مطلوبی ندارد و نتوانسته در تحقق هدف خود موفق باشد. در این شرایط با مازاد سرمایه مواجه است.
برآورد اشتباه شرکا از سرمایه مورد نیاز نیز میتواند یکی از علل کاهش سرمایه باشد.
شرکت سوددهی که به دلیل زیانهای وارده، بخشی از سرمایه خود را از دست داده است. در این شرایط مادامیکه ضرر وارد شده، جبران نشود امکان تقسیم شود وجود ندارد.
کاهش اختیاری سرمایه
چنان چه شرکت وضعیت مطلوبی نداشته باشد و نتوانسته باشد در تحقق هدف خود موفق عمل کند یا در مواقعی که سرمایه کنونی شرکت به اشتباه برآورد شده باشد، بخشی از سرمایه تقلیل داده و به سرمایهگذاران بازگردانده میشود.
شرایط کاهش سرمایه در این موارد به قرار زیر است:
تصویب کاهش سرمایه در مجمع عمومی فوقالعاده
بر اساس ماده ۱۸۹ قانون تجارت اصلاحی ۱۳۴۷، کاهش سرمایه با پیشنهاد هیئتمدیره شرکت، باید در مجمع عمومی فوقالعاده به رایگیری سهامداران گذاشته شود.
ارائه پیشنهاد کاهش سرمایه و توجیه لزوم آن
طبق ماده ۱۹۰ قانون تجارت اصلاحی ۱۳۴۷، پیشنهاد کاهش سرمایه به همراه توجیه لزوم کاهش سرمایه لازم است حداقل ۴۵ روز قبل از تاریخ تشکیل مجمع عمومی فوقالعاده توسط هیئتمدیره به بازرس/ بازرسان شرکت تحویل داده شود. علاوه بر آن گزارشی به همراه این پیشنهاد ارائه میشود که دربردارنده امور شرکت از ابتدای سال مالی جاری است. اگر در زمان ارائه این پیشنهاد، تصمیمات مجمع عمومی عادی نسبت به حسابهای سال مالی قبل صورت نگرفته باشد، این گزارش شامل وضع شرکت از ابتدای سال مالی قبل تا زمان تسلیم پیشنهاد خواهد بود.
محدودیت مبلغ کاهش سرمایه و رعایت تساوی حق شرکا
طبق ماده ۵ لایحه قانونی ۱۳۴۷ قانون تجارت، شرکتها نمیتوانند سرمایه خود را به کمتر از مبلغی که برای تشکیل آن در قانون آمده است، کاهش دهد. این مبلغ در مورد شرکتهای سهامی عام حداقل ۵ میلیون ریال معادل ۵۰۰ هزار تومان و برای شرکت سهامی خاص حداقل یک میلیون ریال معادل ۱۰۰ هزار تومان است. علاوه بر این طبق ماده ۱۸۹ لایحه مذکور، کاهش سرمایه در صورت رعایت تساوی حقوق صاحبان سهام امکانپذیر است.
کاهش سرمایه از نوع اختیاری، تنها به صورت کاهش بهای اسمی سهام به نسبت مساوی است. به این معنا که کاهش سرمایه برای همه سهام شرکت اعمال میشود و نه بخشی از آن.
حفظ حقوق بستانکاران (طلبکاران)
برای آن دسته از طلبکارانی که پس از کاهش سرمایه با شرکت داد و ستد داشتهاند، حقی ضایع نخواهد شد اما در مورد طلبکارانی که پیش از کاهش سرمایه به معامله با شرکت پرداختهاند، از آن جا که بخشی از سرمایه شرکت به سهامداران و شرکا بازپرداخت شده است، ضمانت طلب این بستانکاران کاهش خواهد یافت. از این رو طبق ماده ۱۹۲ قانون تجارت لایحه اصلاحی ۱۳۴۷، در زمان کاهش سرمایه از نوع اختیاری، هیئتمدیره شرکت موظف است پیش از اقدام به کاهش سرمایه، تصمیم مجمع عمومی را در خصوص کاهش سرمایه، حداکثر طی مدت یک ماه در روزنامه رسمی و روزنامه کثیرالانتشاری که آگهیهای مربوط به تصمیمات شرکت در آن درج میشود، آگهی کند.
طبق ماده ۱۹۳ طلبکاران یا دارندگان اوراق قرضه که منشاء بستانکاری آنها قبل از تاریخ انتشار آخرین آگهی موضوع ماده ۱۹۲ باشد، ظرف مدت ۲ ماه از تاریخ انتشار آخرین آگهی، میتوانند اعتراض خود را در مورد کاهش سرمایه شرکت، به دادگاه ارائه کنند.
در مورد کاهش اختیاری سرمایه، طبق ماده ۱۹۶ لایحه قانونی ۱۳۴۷ قانون تجارت، هیئتمدیره شرکت موظف است مراتب را طی اطلاعیهای از طریق روزنامه کثیرالانتشاری که آگهیهای مربوط به شرکت در آن درج میشود، به اطلاع تمامی صاحبان سهام رسانده و برای صاحبان سهام با نام، از طریق پست سفارشی ارسال شود.
بیشتر بخوانید:
سیاست های پولی و مالی کدامند؟
کاهش اجباری سرمایه
اگر تقلیل سرمایه در اثر برداشت نباشد و زیانهای وارده به قدری باشد که نصف سرمایه شرکت از بین برود، در این صورت قانون، هیئتمدیره شرکت را موظف میکند که مجمع عمومی برگزار کند تا موضوع انحلال یا بقاء شرکت مورد شور و رأی واقع شود. البته مجمع عمومیتصمیم به انتشار سهام جدید یا کاهش سرمایه یا انحلال شرکت خواهد گرفت. این تصمیم را در هر حال مدیران شرکت مطابق مقررات قانون به اطلاع مرجع ثبت شرکتها خواهند رسانید. هر گاه مجمع عمومی فوقالعاده رای به انحلال شرکت ندهد باید در همان جلسه با رعایت مقرراتی که برای ثبت شرکت لازم است سرمایه شرکت را به مبلغ سرمایه موجود کاهش دهد مشروط بر این که از میزان حداقلی که برای شرکتهای سهامی تعیینشده کمتر نباشد.
اما موضوع اصلی این مطلب توضیحات پیرامون افزایش سرمایه شرکت ها است که به آن خواهیم پرداخت.
دوره آموزشی افزایش سرمایه شرکت ها
روشهای افزایش سرمایه شرکت ها کدام است؟
افزایش سرمایه شرکت ها از منابع متفاوتی تأمین میشود، بنابراین روشهای مختلفی دارد. اگر بخواهیم بر این اساس (روش تأمین مالی) افزایش سرمایه را بررسی کنیم به ۴ روش زیر خواهیم رسید:
انواع افزایش سرمایه افزایش سرمایه از محل سود انباشته (سودهای پرداختنشده سالهای قبل)
افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابیهای شرکت
افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و محل مطالبات حال شده
افزایش سرمایه از محل صرف سهام با سلب حق تقدم
افزایش سرمایه از محل سود انباشته (سودهای پرداخت نشده سالهای قبل)
بخشی از سود سالانه شرکتها در حساب سود انباشته آنها ذخیره میشود. این مقدار از سود در زمان مناسب به عنوان افزایش سرمایه با انتشار سهام جدید به حساب سرمایه شرکت منتقل میشود. این اوراق جدید به نسبت دارایی سهامداران قبلی بین آنها تقسیم میشود. به تفسیر دیگر، سودهایی که در سالهای گذشته بین سهامداران تقسیم نشده است در جهت جبران و احیاء مخارج مورد نیاز برای سرمایهگذاریهای جدید و سایر عملیات شرکت به کار گرفتهشده و عملا جریان نقدینگی جدیدی به شرکت ورود پیدا نمیکند.
افزایش سود انباشته از محل سود انباشته
همانطور که مشخص است در این حالت سهامداران پولی برای خرید اوراق جدید تزریق نمیکنند، به همین دلیل اصطلاحا به سهام تعلق گرفته به سهامداران «سهام جایزه» میگویند. این سهام جایزه به همه سهامداران تعلق دارد و سهامداران بدون نیاز به پرداخت هیچگونه وجهی، مالک سهام جایزه میشوند به نحوی که میزان مالکیت سهامداران پس از این نوع افزایش سرمایه تغییری نخواهد کرد.
ویدیوی آموزشی افزایش سرمایه از محل سود انباشته
افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابیهای شرکت
زمانی که قدرت خرید پول کشورها کم شود و تورم در آنها افزایش یابد، شاهد افزایش تغییرات در قیمت نسبی کالا و خدمات هستیم. این امر خصوصا در زمان استفاده از ساز و کار چند نرخی بودن ارز، سبب اختلاف شدید میان بهای تمام شده (ارزش تاریخی) داراییهای ثابت و سرمایهگذاریهای بلندمدت با ارزشهای جدید و جاری میشود. ارزشهای جاری در حقیقت نمایانگر واقعیتهای اقتصادی هستند و این اختلاف ایجادشده سبب خواهد شد تا اطلاعات موجود برای گرفتن تصمیمهای اقتصادی، نارسا و غیر قابل توجیه شوند.
افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی های شرکت
تجدید ارزیابی داراییها یکی از روشهایی است که نقصان و نامربوط بودن اطلاعات را تا حدی رفع میکند. قیمتی که در تجدید ارزیابی برای ارزش ثبتشده یک دارایی تعیین میشود، مازاد تجدید ارزیابی نامیده میشود. این مازاد محاسبهشده، به عنوان درآمد (عایدی) یا چیزی شبیه آن محسوب نمیشود؛ زیرا این روش (تجدید ارزیابی) فقط منتسب کردن ارزشهای جدید به داراییهای موجود و اتفاقی است و مبنی بر ایجاد درآمد یا عایدی نیست. در این روش افزایش ارزش دفتری، یک دارایی ثابت مشهود که به عنوان یک درآمد غیرعملیاتی تحقق نیافته از محل تجدید ارزیابی خواهد بود، به صورت مستقیم و با نام «مازاد تجدید ارزیابی» به ثبت میرسد. این «مازاد تجدید ارزیابی» به عنوان بخشی از حقوق صاحبان سرمایه در ترازنامه آمده و در صورت سود و زیان جامع نیز منعکس میشود.
در افزایش سرمایه به روش تجدید ارزیابی، با در نظر گرفتن این که حساب افزایش سرمایه به روش مذکور اندوختهای غیرقابل تقسیم خواهد بود و به عنوان بخشی از حقوق صاحبان سرمایه محسوب میشود. در هر دوره مالی به مقدار استهلاک ناشی از مابهالتفاوت تجدید ارزیابی به عنوان هزینه منظور شده و به حساب افزایش سرمایه منتقل میشود. سهامداران باید به این نکته توجه داشته باشند که از آن جا که مازاد تجدید ارزیابی به عنوان عایدی و چیزی شبیه به آن محسوب نمیشود، ارزش ذاتی شرکت تغییری نخواهد کرد.
ویدیوی آموزشی افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابیهای شرکت
افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده
همانطور که در مورد ۱ بیان شد شرکت اگر اندوخته یا سود انباشتهای داشته باشد میتواند اقدام به افزایش سرمایه کند. حال اگر شرکت اندوخته یا سود انباشتهای نداشته باشد یا نخواهد از این محل برای افزایش سرمایه استفاده کند؛ میتواند از محل آورده نقدی سهامداران اقدام به افزایش سرمایه کند. در این حالت از سهامداران خواسته میشود که مبلغ جدیدی را برای افزایش دادن سرمایه به شرکت بیاورند و با این کار حق بهرهمندی از حق تقدم را برای خود حفظ کنند.
افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده
شرکت با تصویب مجمع عمومی فوقالعاده تصمیم میگیرد تا از محل آورده نقدی، اقدام به افزایش سرمایه کند. بنابراین با توجه به این که افزایش سرمایه از این روش، مستلزم تأمین منابع جدید از سوی سهامداران فعلی شرکت است، شرکت حق استفاده و حضور در این افزایش سرمایه را ابتدا به سهامداران میدهد. به این صورت که اوراقی تحت عنوان حق تقدم سهام در اختیار سهامداران فعلی قرار میگیرد. سهامدار در مدتزمان مجاز برای معاملات این اوراق میتواند یکی از دو اقدام زیر را انجام دهد.
ویدیوی آموزشی افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده
الف_ پرداخت قیمت سهام
در این روش سهامداران به ازای هر سهم باید مبلغی را به شرکت پرداخت کنند. این مبلغ ممکن است به اندازه ارزش اسمی هر سهم که در ایران برابر است با ۱۰۰۰ ریال، باشد یا بیشتر از ارزش اسمی باشد و تا قیمت روز هر سهم تعیین شود. همانطور که بیان شد معمولا در ایران از سهامداران میخواهند که به ازای هر سهم ۱۰۰تومان (ارزش اسمی) به حساب شرکت واریز کنند اما اگر این عدد بیشتر از این مبلغ باشد تحت عنوان صرف سهام در قسمت حقوق صاحبان سهام در سمت چپ ترازنامه شرکت نشان داده میشود.
بر طبق قانون تجارت حساب صرف سهام نمیتواند به عنوان سود بین سهامداران شرکت توزیع شود. به عنوان مثال چنان چه از سهامداران خواسته شود که به جای ارزش اسمی هر سهم، مبلغ ۱۲۰ تومان برای هر سهم واریز کنند، ۲۰ تومانی که مازاد بر ارزش اسمی از سهامدار دریافت میشود، به عنوان صرف سهام در نظر گرفته خواهد شد.
ب- فروش حق تقدم
به جز پرداخت مبلغ اسمی هر سهم، سهامدار قبلی میتواند نسبت به فروش این اوراق در مدت زمانی که برای آن تعیین میشود اقدام کند. اگر سهامداران به هر علتی تمایل نداشته باشند که از حق تقدمهای خود استفاده کنند میتوانند این اوراق را به سرمایهگذاران دیگر بفروشند که این نقل و انتقال از طریق شرکتهای کارگزاری بورس اوراق بهادار و فرابورس ایران امکانپذیر است. خریدار اوراق حق تقدم، باید علاوه بر پرداخت مبلغی که بابت حق تقدم به فروشنده میپردازند، مبلغ مطالبه شده توسط شرکت را نیز به حساب شرکت واریز کند. باید توجه داشت که معمولا مهلت استفاده از گواهیهای حق تقدم در خرید سهام جدید، در یک بازه زمانی ۶۰ روزه خواهد بود.
چنان چه سهامداران در مهلت مقرر اقدام به پذیرهنویسی نکنند (یعنی مبلغ مطالبه شده توسط شرکت را واریز نکنند) یا از فروش گواهی حق تقدم خود صرف نظر کنند، شرکت پس از اتمام دوره پذیره نویسی، گواهیهای باقیمانده را به عنوان حق تقدم استفاده نشده از طریق بورس اوراق بهادار در معرض فروش عمومی (پذیرهنویسی عام) قرار میدهد و پس از فروش، مبلغ حاصل از فروش را به حساب سهامداران قبلی واریز میکند. به این صورت افراد جدید میتواند حق تقدم استفاده نشده را خریداری کنید و از این طریق جایگزین سهامداران قبلی شوند.
بیشتر بخوانید:
تغییر کارگزار ناظر
افزایش سرمایه از محل صرف سهام با سلب حق تقدم
همانطور که در ابتدای افزایش سرمایه از محل آورده نقدی گفته شد فرض بر این است که سهامداران فعلی حق استفاده از حق تقدم را برای خود محفوظ داشتهاند که در واقع به آن افزایش سرمایه با استفاده از ارزش اسمی یا صرف سهام میگویند. گاهی ممکن است سهامداران حق استفاده از حق تقدم را از خود سلب کنند و سهام جدید را به سهامداران جدید واگذار کنند. به این مورد افزایش سرمایه از محل سلب حق تقدم گفته میشود که در آن از عواید حاصل از صرف سهام واگذار شده به سهامداران جدید، سهام اضافه به سهامداران گذشته تعلق میگیرد. این روش با مطالعه مثال شماره ۹ شفافتر خواهد شد.
محاسبه قیمتها بعد از افزایش سرمایه
همانطور که در ابتدای افزایش سرمایه از محل آورده نقدی گفته شد فرض بر این است که سهامداران فعلی حق استفاده از حق تقدم را برای خود محفوظ داشتهاند که در واقع به آن افزایش سرمایه با استفاده از ارزش اسمی یا صرف سهام میگویند. گاهی ممکن است سهامداران حق استفاده از حق تقدم را از خود سلب کنند و سهام جدید را به سهامداران جدید واگذار کنند. به این مورد افزایش سرمایه از محل سلب حق تقدم گفته میشود که در آن از عواید حاصل از صرف سهام واگذار شده به سهامداران جدید، سهام اضافه به سهامداران گذشته تعلق میگیرد. این روش با مطالعه مثال شماره ۹ شفافتر خواهد شد.
محاسبه قیمتها پس از افزایش سرمایه از محل سود انباشته
در این روش پس از افزایش سرمایه، قیمت جدید سهام (قیمت تئوریک) را میتوان به صورت زیر محاسبه کرد:
مثال ۱:
فرض کنید قیمت هر سهم شرکت «الف» در بازار بورس تهران ۴,۰۰۰ ریال است و این شرکت از محل سود انباشته ۶۰ درصد افزایش سرمایه میدهد. طبق فرمول مذکور، قیمت هر سهم جدید بعد از افزایش سرمایه به صورت زیر محاسبه خواهد شد:
همانطور که مشاهده میکنید با افزایش سرمایه، قیمت هر سهم کاهش مییابد اما از طرف دیگر به میزان درصد افزایش سرمایه به تعداد سهام هر سرمایهگذاری نیز اضافه خواهد شد. در مثال مذکور اگر شخصی پیش از افزایش سرمایه ۱,۰۰۰ سهم ۴,۰۰۰ ریالی این شرکت را داشته باشد؛ هم اکنون با افزایش ۶۰ درصدی سرمایه شرکت، تعداد سهام وی نیز ۶۰ درصدد بیشتر خواهد شد و دارای ۱,۶۰۰ سهم ۲,۵۰۰ ریالی خواهد بود در واقع آن ۶۰۰ سهام جدید سهام جایزه او خواهد بود.
مثال ۲:
به یک مثال واقعی از این نوع افزایش سرمایه توجه کنید:
طبق اعلامیه صدور مجوز افزایش سرمایه بانک دی مورخ ۰۸/۰۹/۱۳۹۴ که در سایت کدال درج شده است، این بانک مجاز به افزایش سرمایه ۲۸ درصدی از محل سود انباشته است (قرار است سرمایه بانک از ۵,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال به ۶,۴۰۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال افزایش یابد).
با توجه به این که قیمت پایانی سهم در آخرین روز معاملاتی قبل از مجمع افزایش سرمایه آن ۱,۵۱۵ ریال بود، قیمت تئوریک سهم را برای روز بازگشایی محاسبه میکنیم.
قیمت جدید هر سهم
قیمت جدید هر سهم
قیمت جدید هر سهم بانک دی
همانطور که مشاهده میکنید قیمت تئوریک سهم ۱,۱۸۳ ریال خواهد بود که ممکن است در روز بازگشایی بر اثر عرضه و تقاضا بالاتر از این قیمت باز شود در این صورت دارندگان سهم سود خواهند کرد. البته این احتمال دارد که قیمت بازگشایی کمتر از قیمت تئوریک بوده و دارنده سهم با زیان مواجه شود. (توضیحات تکمیلی در مورد بازگشایی در انتهای مطلب).
دارندگان سهام با افزایش سرمایه شرکت، افزایش ۲۸ درصدی در تعداد سهام خود خواهند داشت. یعنی اگر شخصی قبلا ۱۰۰ سهم بانک دی را داشت با افزایش ۲۸ درصدی سهم، دارای ۱۲۸ سهم خواهد شد.
مثال ۳:
فرض کنید قیمت هر سهم شرکت «ب» در بازار بورس تهران ۹,۰۰۰ ریال است و این شرکت از محل مازاد تجدید ارزیابی داراییها افزایش سرمایهای ۱۲۵درصدی خواهد داشت. فرمول محاسبه قیمت جدید هر سهم شرکت «ب» مانند فرمول دو مثال قبل خواهد بود و به این ترتیب میبینیم که:
فرمول محاسبه قیمت جدید هر سهم
با افزایش ۱۲۵ درصدی سرمایه شرکت «ب»، تعداد سهام سرمایهگذاران قبلی نیز ۱۲۵ درصد افزایش خواهد یافت و چنانچه سرمایهگذاری در زمان افزایش سرمایه شرکت ۱,۰۰۰ سهم ۹,۰۰۰ ریالی داشته است، اکنون دارای ۲۲۵۰ سهم ۴,۰۰۰ ریالی خواهد بود.
مثال ۴:
به یک مثال واقعی از این نوع افزایش سرمایه توجه کنید:
طبق اعلامیه صدور مجوز افزایش سرمایه شرکت فراوردههای نسوز ایران (با نماد کفرا) مورخ ۲۶/۱۲/۱۳۹۴ که در سایت کدال درج شده است، این شرکت مجاز به افزایش سرمایه با مشخصات زیر شد:
۱۷۴ درصد افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی داراییها (افزایش سرمایه شرکت از ۱۳۶,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال به ۳۷۲,۸۸۵,۷۵۴,۰۰۰ ریال) قیمت پایانی سهم در آخرین روز معاملاتی قبل از مجمع ۹,۳۹۲ ریال بود. برای محاسبه قیمت تئوریک سهم در روز بازگشایی به صورت زیر عمل خواهیم کرد:قیمت جدید هر سهم در نماد کفرا
توجه داشته باشید که در این مثال با توجه به اعشاری بودن میزان افزایش سرمایه، بعضی ارقام تقریبی محاسبه شده است. همانطور که مشاهده میکنید قیمت تئوریک سهم ۳,۴۲۵ ریال خواهد بود که ممکن است در روز بازگشایی بر اثر عرضه و تقاضا بالاتر از این قیمت باز شود در این صورت دارندگان سهم سود خواهند کرد. البته این احتمال دارد که قیمت بازگشایی کمتر از قیمت تئوریک باشد و دارنده سهم با زیان مواجه شود. دارندگان سهام با افزایش سرمایه شرکت، افزایش ۱۷۴ درصدی در تعداد سهام خود خواهند داشت. یعنی اگر شخصی قبلا ۱۰۰ سهم ۹,۳۹۲ ریالی کفرا را داشته با افزایش ۱۷۴ درصدی سهم، دارای ۲۷۴ سهم ۳,۴۲۵ ریالی خواهد شد.
برای آشنایی کامل با سایت کدال، مطالعه این مقاله را به شما توصیه میکنیم.
افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سهامداران و مطالبات حال شده
در این روش برای محاسبه قیمت تئوریک هر سهم پس از افزایش سرمایه، این فرمول مورد استفاده قرار میگیرد:
فرمول محاسبه قیمت جدید هر سهم
در سه مثال زیر افزایش سرمایهها همگی از محل آورده نقدی سهامداران و مطالبات آنهاست و فرض بر این است که سهامداران فعلی حق استفاده ازحق تقدم را برای خود محفوظ داشتهاند.
مثال ۵: افزایش سرمایه از محل صرف سهام
فرض کنید قیمت هر سهم شرکت «ج» در بازار بورس تهران ۶,۰۰۰ ریال است و این شرکت از محل مطالبات و آورده نقدی ۲۰۰ درصد افزایش سرمایه میدهد و به ازای هر سهم جدید ۶,۰۰۰ ریال از سهامداران مطالبه میکند. قیمت هر سهم جدید و همچنین قیمت حق تقدم این سهم به صورت زیر خواهد بود:
فرمول محاسبه قیمت جدید هر سهم
مشاهده کردید که قیمت جدید سهم بعد از افزایش سرمایه تغییری نکرد؛ زیرا مبلغی که شرکت برای هر سهم مطالبه کرده است دقیقا همان قیمت بازار است. در اینجا شرکت بابت هر سهم اصطلاحا ۵,۰۰۰ ریال صرف سهام و ۱,۰۰۰ ریال بابت ارزش اسمی سهام را از سهامداران دریافت کرده است.
مثال ۶:
فرض کنید قیمت هر سهم شرکت «د» در بازار بورس تهران ۶,۰۰۰ ریال باشد و این شرکت از محل مطالبات و آورده نقدی ۱۵۰ درصد افزایش سرمایه میدهد و به ازای هر سهم جدید ۳,۰۰۰ ریال از سهامداران مطالبه میکند که در حقیقت ۱,۰۰۰ ریال قیمت اسمی هر سهم و ۲,۰۰۰ ریال به عنوان صرف سهام خواهد بود. قیمت هر سهم جدید و همچنین قیمت حق تقدم این سهم به صورت زیر خواهد بود.
فرمول محاسبه قیمت جدید هر سهم
همانطور که در بالا اشاره شد، در این مثال شرکت «د» بابت هر سهم ۲,۰۰۰ ریال صرف سهام و ۱,۰۰۰ ریال بابت ارزش اسمی سهام از سهامداران دریافت کرده است. در این مثال سهامداران قبلی که ارزش هر سهم آنها ۶,۰۰۰ ریال بود در حال حاضر به ازای هر سهم مجاز به استفاده از ۱٫۵ سهم حق تقدم خواهند بود و در واقع ارزش دارایی آنان تغییری نکرده است؛ زیرا ارزش ۱٫۵ سهم حق تقدم معادل (۱,۲۰۰*۱٫۵)=۱,۸۰۰ ریال و ارزش سهم جدیدش معادل ۴,۲۰۰ ریال خواهد بود که به لحاظ ارزش برابر با همان ۶,۰۰۰ ریال قبل است.
در این شرایط سهامداران میتوانند مبلغ تعیین شده از سوی شرکت را پرداخت کنند و حق تقدم خود را که در آینده تبدیل به سهم خواهد شد دریافت کنند یا حق تقدم خود را در زمان تعیین شده بفروشند.
مثال ۷: از محل آورده نقدی به میزان ارزش اسمی
این مثال متداولترین و رایجترین روش در ایران به حساب میآید. در این روش فقط به اندازه ارزش اسمیبه عنوان آورده نقدی از سهامداران مطالبه میشود.
فرض کنید قیمت هر سهم شرکت «ه» در بازار بورس تهران ۶,۰۰۰ ریال است و این شرکت از محل مطالبات و آورده نقدی ۳۰۰ درصد افزایش سرمایه داده و به ازای هر سهم جدید ۱,۰۰۰ ریال (یعنی همان ارزش اسمی) از سهامداران مطالبه میکند. قیمت هر سهم جدید و همچنین قیمت حق تقدم سهم این شرکت به صورت زیر خواهد بود.
فرمول محاسبه قیمت جدید هر سهم
در مثال فوق به ازای هر سهم ۳ عدد حق تقدم به سهامدارن قبلی تعلق میگیرد که مجموع آن با قیمت جدید هر سهم ، ارزش دارایی وی تغییری نخواهد کرد.
مثال ۸: یک مثال واقعی از این نوع افزایش سرمایه
طبق اعلامیه صدور مجوز افزایش سرمایه شرکت سیمان سپاهان (با نماد سپاها) مورخ ۱۳۹۴/۱۰/۲۷ که در سایت کدال درج شده است، این شرکت مجاز به افزایش سرمایه با مشخصات زیر شد:
۱۶٫۶۷ درصد افزایش سرمایه از محل مطالبات حال شده سهامداران و آورده نقدی ( افزایش سرمایه شرکت از ۱,۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال به ۲,۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال).
قیمت پایانی سهم در آخرین روز معاملاتی قبل از مجمع ۱,۰۲۳ ریال بود. طبق مطالبی که گفته شد قیمت تئوریک سهم در روز بازگشایی به روش زیر محاسبه خواهد شد:
قیمت جدید هر سهم نماد سپاها
همانطور که مشاهده میکنید قیمت تئوریک هر سهم ۱,۰۱۹ ریال خواهد بود. از این پس فرد به ازای هر ۶ سهم، ۱ گواهی حق تقدم دریافت خواهد کرد که اگر بخواهد این حق تقدم تبدیل به سهم شود به ازی هر ۱ گواهی حق تقدم نیز باید ۱۰۰ تومن به حساب شرکت واریز کند.
نکته: در زمان افزایش سرمایه به هر یک از روشها، قیمت سهام آن نماد کاهش پیدا میکند.
بر اساس روش محاسبه قیمت تئوریک هر سهم جدید، با کاهش قیمت سهام پس از افزایش سرمایه، ارزش دارایی افراد بعد از افزایش سرمایه تغییری نمیکند. زیرا به همان میزان (درصد افزایش سرمایه) بر تعداد سهام سرمایهگذاران قبلی اضافه میشود. در واقع اگر بخواهیم خیلی شفاف بیان کنیم مثل این است که بگوییم شما ۱۰ سهم ۵,۰۰۰ ریالی دارید یا ۲۰ سهم ۲۵۰۰ ریالی. در هر دو حالت ارزش دارایی شما ۵۰,۰۰۰ ریال خواهد بود.
فرمولهای ارائه شده برای محاسبه قیمت تئوریک سهم پس از افزایش سرمایه است و پیشبینی میشود که سهم پس از افزایش سرمایه در محدوده قیمتهای به دست آمده بازگشایی شود. بدیهی است با توجه به روند عرضه و تقاضا در بازار ممکن است قیمت جدید سهم بیشتر یا کمتر از قیمتهای به دست آمده معامله شود.
سهامداران پس از شرکت در افزایش سرمایه از محل آورده نقدی، در مهلت تعیین شده (که معمولا ۶۰ روز است) میتوانند در صورت تمایل مبلغ مطالبه شده را در مهلت مقرر به حساب شرکت واریز میکنند تا در زمان مشخص حق تقدمهای آنها تبدیل به سهم شود یا این که از طریق سامانه معاملاتی نسبت به فروش حق تقدمها اقدام کنند. همانطور که در مثال ۷ بیان شد، معمولا در ایران این روش کاربرد بیشتری دارد و در این حالت سهامدار باید به ازای هر سهم جدید، مبلغ یک هزار ریال (قیمت اسمی سهم) را به حساب شرکت واریز کند تا در زمان مشخصی حق تقدمهای آن تبدیل به سهم شود. البته باید توجه داشت که در برخی موارد اگر سهامدار مطالباتی از شرکت داشته باشد (مثلاً مطالبات ناشی از سود سهام)، میتواند از محل مطالبات این مبلغ را پرداخت کند.
افزایش سرمایه از محل سلب حق تقدم سهام
مثال ۹: یک مثال واقعی از این روش
با توجه به افزایش سرمایه اخیر گروه سرمایهگذاری میراث فرهنگی (سمگا) از طریق سلب حق تقدم، در ادامه روند قیمت جدید، این سهم را به همراه نکات مربوطه به عنوان مثال ارائه خواهیم کرد:
طبق مصوبه مجمع عمومی فوقالعاده شرکت سمگا مورخ ۱۳۹۴/۱۱/۲۰ مقرر شد که سرمایه شرکت از مبلغ ۸۰۰ میلیارد ریال به مبلغ ۲،۰۰۰ میلیارد ریال، از محل آورده نقدی سهامداران جدید (سلب حق تقدم از سهامداران فعلی و اعطای سهام جایزه به آنان) افزایش یابد. به این منظور تعداد ۳۴۲،۸۵۷،۱۴۳ حق تقدم این شرکت برای پذیرهنویسی عمومی از ابتدای وقت اداری روز سه شنبه مورخ ۱۸/۱۲/۱۳۹۴ آغاز و تا پایان وقت اداری روز دوشنبه مورخ ۲۴/۱۲/۱۳۹۴ به مدت ۷ روز عرضه شود.
سرمایه قبل از افزایش سرمایه ۸۰۰ میلیارد ریال، سرمایه بعد از افزایش سرمایه ۲۰۰۰ میلیارد ریال (میزان افزایش سرمایه در این شرکت برابر با ۱۲۰۰ میلیارد ریال است). ارزش اسمی هر سهم ۱۰۰۰ ریال و مبلغی که شرکت از سهامداران جدید به ازای هر سهم مطالبه میکند ۳۵۰۰ ریال است.
با توجه به این که سهامداران فعلی حق استفاده از حق تقدم را از خود سلب کردهاند، قیمت تئوریک هر سهم و قیمت هر حق تقدم بعد از افزایش سرمایه چقدر خواهد بود؟
از آن جا که افزایش سرمایه برابر با ۱۲۰۰ میلیار ریال بوده و قیمت تعیینشده هر سهم برای سهامداران جدید ۳۵۰۰ ریال است؛ تعداد ۳۴۲،۸۵۷،۱۴۳ حق تقدم این شرکت از اول وقت اداری روز سه شنبه مورخ ۱۸/۱۲/۱۳۹۴ تا پایان وقت اداری روز دوشنبه مورخ ۱۲۴/۱۲/۱۳۹۴ به فروش رسید.
یعنی با فروش ۳۴۲۸۵۷۱۴۳ سهم به قیمت هر سهم ۳۵۰۰ ریال به سهامداران جدید، مبلغ ۱۲۰۰ میلیارد ریال تامین میشود و سرمایه به مبلغ ۲۰۰۰ میلیارد ریال میرسد. از طرفی دیگر باید توجه داشت که بر اساس آن که سرمایه ثبت شده در اساسنامه بر مبنای ارزش اسمی (۱۰۰۰ریال) هر سهم است، تعداد برگه سهمهای شرکت باید ۲ میلیارد برگه باشد (تا حاصل ضرب تعداد سهام در قیمت اسمی برابر با ۲۰۰۰ میلیارد ریال شود).
افزایش سرمایه از محل سلب حق تقدم سهام
در واقع ۸۰۰ میلیون برگه سهم از قبل وجود داشت و تعداد ۳۴۲۸۵۷۱۴۳ برگه سهم جدید هم که تازگی به فروش رسید و تا رسیدن به ۲ میلیارد برگه سهم، ۸۵۷۱۴۲۸۵۷ برگه سهم باقی میماند. تعداد ۸۵۷۱۴۲۸۵۷ برگه سهم باقیمانده باید بین سهامداران قبلی به نسبت دارایی سهام آنها تقسیم شود. حال کافی است ۸۵۷۱۴۲۸۵۷ برگه سهم باقیمانده را بر ۸۰۰ میلیون برگه سهم (تعداد برگههای پیش از افزایش سرمایه) تقسیم کنیم تا به همان نسبت بین سهامداران قبل، سهم توزیع شود.
افزایش سرمایه از محل سلب حق تقدم سهام
بنابراین اگر فرض کنیم شما ۱۰۰۰ سهم سمگا را پیش از افزایش سرمایه داشتهاید، اکنون ۱۰۷۱ سهم دیگر به شما تعلق میگیرد و دارای ۲۰۷۱ سهم خواهید بود.
قیمت پایانی سهم در ۱۸ بهمن ۱۳۹۴ و قبل از برگزاری مجمع ۸,۵۲۷ ریال بود و بعد از مجمع اولین قیمت سهم بعد از بازگشایی (۳ اسفند ۱۳۹۴) ۴,۳۵۴ ریال قیمت دارد (البته شرکت ۱,۰۰۰ ریال نیز سود تقسیم کرده است).
حال با مثال شرایط یک سهامدار این شرکت را بعد از حضور در این نوع افزایش سرمایه شرح میدهیم. فرض میکنیم فردی ۱,۰۰۰ سهم این شرکت را قبل از افزایش سرمایه در قیمت ۸,۵۰۰ تومان خرید کرده است. بعد از افزایش سرمایه او دارای ۱,۰۰۰ سهم اصلی و ۱,۰۷۱ سهم جدید است. این فرد باید این ۲,۰۷۱ سهم خود را حدودا به قیمت ۴,۱۰۵ ریال به فروش برساند تا ارزش داراییهای او حفظ شود (در این محاسبه دیگر سود تقسیمی شرکت را لحاظ نکردیم) و در واقع درمییابیم افرادی که سهم را قبل از افزایش سرمایه خریدند نسبت به افرادی که به تازگی سهم را ۳,۵۰۰ ریال خریدند، بهای بیشتری پرداخت کردهاند.
بار دیگر یادآوری میشود که در کلیه موارد و مثالهای بالا قیمت تئوریک سهم با قیمت بازگشایی سهم روی تابلو معاملات ممکن است متفاوت باشد و بر اساس معیارهای مختلفی مثل جو روانی بازار یا چشمانداز خود شرکت یا … قیمت بازگشایی با قیمت تئوریک مورد محاسبه ما، اختلاف چندانی داشته باشد که جلوتر توضیح خواهیم داد.
افزایش سرمایه از محل سود انباشته و آورده نقدی سهامدارن (تلفیق دو روش)
گاهی شرکتها مقداری از مبلغ افزایش سرمایه را به صورت اندوخته یا سود انباشته در اختیار دارند، ولی این مقدار برای افزایش سرمایه مورد نظر کافی نیست. در این حالت شرکت میتواند جهت افزایش سرمایه از روش اول و دوم یعنی افزایش سرمایه از محل سود انباشته و اندوخته و از محل آورده نقدی سهامداران و مطالبات آنها به طور همزمان استفاده کند که در واقع باید از فرمول تلفیقی زیر استفاده کرد.
فرمول ارزش هر حق تقدم
مثال ۱۰: افزایش سرمایه از محل آورده + انباشته
فرض کنید قیمت هر سهم شرکت «و» در بازار بورس تهران ۳۰۰۰ ریال است و این شرکت قصد ۱۵۰ درصد افزایش سرمایه دارد اما ۵۰ درصد این افزایش سرمایه از محل سود انباشته و ۱۰۰ درصد دیگر این افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سهامداران خواهد بود. شرکت به ازای هر سهم جدید که در واقع مربوط به آورده سهامداران است ۱۰۰۰ ریال (یعنی همان ارزش اسمی) از سهامداران مطالبه میکند. قیمت هر سهم جدید و همچنین قیمت حق تقدم این سهم به صورت زیر خواهد بود.
فرمول ارزش هر حق تقدم
در این مثال نیز فرض کنید فردی ۱۰۰۰ سهم از این شرکت را داشته است. بعد از افزایش سرمایه به ازای هر سهم بابت افزایش سرمایه از آورده، ۱ عدد حق تقدم به فرد تعلق میگیرد که اگر ۱۰۰۰ ریال ارزش اسمی سهم را پرداخت کند نهایتا به همراه تعداد سهام تعلق گرفته به فرد از محل انباشته تعداد سهام فرد به ۲۵۰۰ سهم خواهد رسید.
مثال ۱۱: یک نمونه واقعی از این نوع افزایش سرمایه
طبق اعلامیه صدور مجوز افزایش سرمایه شرکت قطعات اتومبیل ایران (با نماد ختوقا) مورخ ۱۳۹۴/۰۷/۰۵ که در سایت کدال درج شده است، این شرکت مجاز به افزایش سرمایه با مشخصات زیر شد:
۱۴۴ درصد افزایش سرمایه از محل آورده + انباشته (افزایش سرمایه شرکت از ۲۶۶,۶۳۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال به ۶۵۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال).
از آن جایی که افزایش سرمایه از هر محل برابر است، در واقع ۷۲ درصد از محل آورده نقدی سهامداران و مطالبات و ۷۲ درصد از محل سود انباشته خواهد بود. قیمت پایانی سهم در آخرین روز معاملاتی قبل از مجمع ۱,۹۰۲ ریال است. حال میخواهیم قیمت تئوریک سهم را برای روز بازگشایی محاسبه کنیم. توجه داشته باشید در این مثال به دلیل رقم اعشار در درصد افزایش سرمایه بعضی ارقام تقریبی محاسبه شدهاند.
فرمول جدید هر سهم ختوقا
در این مثال اگر کسی ۱۰۰ سهم ختوقا را داشت و در افزایش سرمایه شرکت میکرد، ۷۲ عدد حق تقدم و ۷۲ عدد سهم به تعداد قبل او اضافه میشد و با محاسبات بالا میتوانست ارزش تئوریک هر سهم و حق تقدم را محاسبه کند. مجددا قابل ذکر است که در روز بازگشایی بر اثر عرضه و تقاضا، ممکن است قیمت بالاتر یا پایینتر از قیمت تئوریک باز شود.
افزایش سرمایه به چه کسانی تعلق میگیرد؟
میتوان اینگونه سؤال را مطرح کرد که در چه صورتی افزایش سرمایه شرکت ها به سهامداران تعلق میگیرد؟ افزایش سرمایه به سهامداری تعلق میگیرد که در تاریخ اجرای مصوبه مجمع عمومی فوقالعاده شرکت مبنی بر افزایش سرمایه، مالک سهام شرکت باشد و اصطلاحا در مجمع عمومی فوقالعاده افزایش سرمایه، شرکت نماید.
آیا افزایش سرمایه شرکت ها جذابیتی برای سهامداران دارد؟
یکی از موارد خیلی مهم، وجود بحث جذابیت یا عدم جذابیت برای حضور در افزایش سرمایه است. نگاه متداولی که در بازار ایران وجود دارد این است که افراد به محض شنیدن این که سهام شرکت X افزایش سرمایه دارد مشتاقانه به دنبال خرید این سهم هستند و معمولا حتی صفهای خرید سنگینی به وجود میآورند بدون آن که تأمل و تحقیقی روی علت این کار انجام دهند یا حتی ممکن است بعضا در برخی سهام وقتی علت خریدن یک سهم را از کسی جویا میشوید به شما بگوید که شرکت افزایش سرمایه دارد و پیشنهادشان به شما نیز این است که از فردا وارد صف خریداران شوید.
اما واقعیت امر چیست؟ همانطور که در توضیحات ابتدایی ارائه شد، شرکتها بنا به دلایل مختلف از جمله نیاز به منابع جهت طرحهای توسعهای یا تصحیح ساختار مالی شرکت و… اقدام به افزایش سرمایه میکنند. طبق فرمولهای ارائه شده قرار است ارزش دارایی سهامداران در زمان بازگشایی سهم بعد از افزایش سرمایه تغییری نکند و در واقع بر اساس محاسبات تئوریک، ارزش دارایی سهامداران همان ارزش دارایی در روز قبل از افزایش سرمایه باشد (به عنوان مثال ۵۰ سهم ۱۰۰۰ تومانی برابر است با ۱۰۰ سهم ۵۰۰ تومانی).
پس باید به این نکته توجه ویژه داشت که طبق تعاریف و فرمولهای تئوریک قرار نیست بعد از افزایش سرمایه چیزی به داراییهای شما اضافه شود. در این میان شاید شنیدن برخی کلمات مثل سهام جایزه و… کمی گمراه کننده باشد. در این شرایط مهمترین سوالی که باید از خود بپرسیم این است که چه عاملی موجب رغبت افراد برای خرید اینگونه سهام میشود و آیا ورود ما توجیه خواهد داشت یا خیر؟
از آن جایی که این گونه سهام معمولا بعد از برگزاری مجمع افزایش سرمایه بدون محدودیت دامنه نوسان بازگشایی میشوند ممکن است با سه حالت مواجه شوید:
الف) افزایش قیمت و باز شدن نماد بیشتر از قیمت تئوریک (چون دامنه محدودیت ندارد ممکن است پتانسیلهای مثبت موجود در سهم به یکباره نمایان شود و این رشد قیمت قابل توجه باشد).
ب) عدم وجود اختلاف میان قیمت بازگشایی و قیمت تئوریک
ج) کاهش قیمت و باز شدن نماد کمتر از قیمت تئوریک (چون دامنه محدودیت ندارد ممکن است پتانسیلهای منفی موجود در سهم به یکباره نمایان شود و این افت قیمت قابل توجه باشد).
به طور کل بر اساس قانون عرضه و تقاضا قیمت سهام شرکتها دستخوش تغییر میشوند و هر کس بر اساس استدلالهای خود ارزش یک سهم را مشخص میکند. فرض کنید فردی بر اساس شرایط موجود و چشماندازی که برای یک شرکت متصور است، ارزش یک سهم را ۵۰۰ تومان برآورد میکند. حال اگر قیمت کمتر از این عدد باشد تمایل به خرید سهم دارد و اگر قیمت این سهم بیشتر از ارزش برآوردی خود یعنی بالاتر از ۵۰۰ باشد تمایلی به خرید نخواهد داشت و چه بسا اگر این سهم را داشته باشد در قیمت ۵۰۰ و بالاتر فروشنده باشد. حال همین عامل موجب میشود که یکی از سه حالت بالا رخ دهد.
اگر قبل از افزایش سرمایه قیمت به شدت رشد کرده باشد و شما بیدلیل و فقط بر اساس شنیدن افزایش سرمایه، سهم را خریداری کرده باشید ممکن است بعد از افزایش سرمایه، قیمت کاهش یابد و چون در روز بازگشایی دامنه نوسان باز است حتی ممکن است میزان ضرر بسیار زیاد باشد. علاوه بر آن باید دقت داشت که سهامی که مشمول افزایش سرمایه شده است تا زمان ثبت آن غیر قابل معامله باشد.
همینطور ممکن است بر عکس این اتفاق نیز رخ دهد یعنی این که سهم قبل از افزایش سرمایه در قیمتهای مناسبی معامله شود و بعد از برگزاری مجمع افزایش سرمایه، غالب افراد چشمانداز مثبتی برای سهم تصور کنند و ارزش سهم را در قیمتهای بالاتری ببینند و در روز بازگشایی قیمتهایی بالاتر از قیمت تئوریک سهم را جذاب دانسته و برای خرید سهم با سایرین رقابت کنند.
همین امر موجب خواهد شد که قیمت افزایش یابد و چون در روز بازگشایی دامنه نوسان باز است حتی ممکن است ارزش دارایی فردی که قبل از برگزاری مجمع، افزایش سرمایه سهم را خریداری کرده است به مقدار قابل توجهی افزایش یابد. در حالت سوم نیز ممکن است اتفاق خاصی نیفتد و قیمت سهم دقیقا در محدودههای قیمت تئوریک باز شود.
توضیحات ارائه شده به این جهت است که دقت کنیم که صرفا افزایش سرمایه یک شرکت نمیتواند ارزنده بودن سهام یک شرکت را مشخص کند. اگر بر اساس تحلیلهای صورت گرفته، چشمانداز ما برای سهمی مثبت نیست، با حضور در افزایش سرمایه شرکت، قرار نیست به سهم رایگانی هدیه کنند و ارزش دارایی ما افزایش یابد.
البته باید به این نکته هم توجه داشته باشیم که معمولا افزایش سرمایه برای بهبود شرایط شرکتها صورت میگیرد. شدت و حدت این بهبود و خوشایندی باید توسط یک ارزشگذاری مناسب سنجیده و با توجه به چشمانداز آینده شرکت، محاسبه و اندازهگیری شود و بر اساس آن تصمیمات مورد نظر گرفته شود.
گواهی حق تقدم خرید سهام چیست؟
سهامداران یک شرکت، به نسبت سهم خود، مالک آن شرکت محسوب میشوند و پس از افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سهامداران و مطالبات در قالب حق تقدم (که پیشتر توضیح داده شد)، در خرید سهام جدید شرکت نیز در اولویت قرار دارند. به این اولویت، حق تقدم خرید سهام میگوینـد. باید توجه داشت فقط زمانی که یک شرکت از محل آورده نقدی افزایش سرمایه میدهد، به سهامداران شرکت (نسبت به تعداد سهامی که دارند) حق تقدم خرید سهام، تعلق میگیرد.
نحوه استفاده گواهی حق تقدم خرید سهام چگونه است؟
پس از افزایش سرمایه، سه حالت کلی در مورد گواهی حق تقدم وجود خواهد داشت:
این گواهی حق تقدم را خود سهامدار به قیمت روز تابلو معاملات میفروشد (ارزش این گواهی حق تقدم در مثالها توضیح داده شد). چنانچه به روش مرسوم ایران باشد، کافی است از قیمت خود سهم که روی تابلو معاملات مشاهده میکنید ۱,۰۰۰ ریال کسر کنید و محدوده قیمت این حق تقدمها را برآورد کنید. مهلت خرید و فروش این اوراق در یک بازه زمانی ۶۰ روزه خواهد بود.
برای آن دسته از سرمایهگذارانی که انتظار دارند قیمت سهم مورد نظر در آینده با افزایش مواجه شـود، داشتن سهم جدید جذابیت دارد و همین امر باعث میشود که فرد مبلغ مطالبه شده توسط شرکت (معمولا در ایران همان ارزش اسمی یعنی ۱,۰۰۰ ریال) را به حساب شرکت واریز کند تا گواهی حق تقدم او تبدیل به سهم شود. مهلت واریز این وجه نیز در همان بازه زمانی ۶۰ روزه خواهد بود.
برخی از سهامداران ممکن است به علت عدم اطلاع از افزایش سرمایه شرکت یا به هر دلیل دیگر، در مهلت تعیینشده هیچ اقدامی نسبت به این گواهی انجام ندهند. یعنی سهامدار نه اقدام به فروش میکند و نه مبلغ مطالبهشده را به حساب شرکت واریز میکند. در این صورت شرکت پس از پایان مهلت مقرر، این گواهیها را که اصطلاحا به آن حق تقدم های استفاده نشده میگویند، حداکثر ظرف مدت ۲۰ روز با رعایت مفاد آیین نامه معاملات بورس، با قیمت روز بازار به عموم سرمایهگذاران عرضه کرده و وجوه حاصل از این فروش را، پس از کسر هزینه های مربوطه (هزینه آگهی و هزینههایی از این قبیل که مبلغ چندانی نخواهد بود) به حساب سهامداری که دارنده گواهی حق تقدم بوده، واریز میکند).
توصیه میشود چنان چه از افزایش سرمایه شرکت آگاهی دارید ولی تمایل به واریز وجه (۱,۰۰۰ ریال) به حساب شرکت و تبدیل حق تقدم به سهم را ندارید، درباره ۶۰ روزه نسبت به فروش گواهیهای حق تقدم خود اقدام کنید.
چطور میتوان از افزایش سرمایه شرکتها مطلع شد و مراحل کار آن به چه صورتی خواهد بود؟
در حال حاضر کلیه اطلاعات شرکتهای بورسی و فرابورسی در سامانه کدال قابل رؤیت است و میتوان علاوه بر گزارشهای مالی و سایر اطلاعات به اطلاعات مربوط به افزایش سرمایه شرکتها نیز دسترسی پیدا کرد. طبق قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران «سازمان بورس و اوراق بهادار» در راستای حمایت از حقوق سرمایهگذاران و با هدف ساماندهی، حفظ و توسعه بازار شفاف، منصفانه و کارای اوراق بهادار و به منظور نظارت بر حسن اجرای قانون، اتخاذ تدابیر لازم جهت پیشگیری از وقوع تخلفات در بازار اوراق بهادار و نیز نظارت بر افشای اطلاعات با اهمیت توسط شرکتهای ثبت شده نزد «سازمان» بر عهده هیئتمدیره این سازمان است.
در همین خصوص سامانه یکپارچه گردآوری، نظارت و انتشار الکترونیکی اطلاعات به نشانی WWW.CODAL.IR به منظور مکانیزه کردن، جمعآوری، بررسی و انتشار اطلاعات مالی شرکتهای ثبتشده نزد سازمان و سایر اشخاصی که طبق قانون بازار اوراق بهادار ملزم به گزارش اطلاعات خود هستند، طراحی شده است.
بنابراین برای به دست آوردن هر گونه اطلاعات مهم مربوط به شرکتهای بورسی و فرابورسی، میتوان از این مرجع قانونی یعنی سامانه کدال استفاده کرد.
کدال
مراحل کار افزایش سرمایه شرکتها نیز معمولا به صورت زیر است:
ابتدا عنوانی با نام «پیشنهاد هیئتمدیره به مجمع عمومی فوقالعاده در خصوص افزایش سرمایه» در سامانه کدال قرار میگیرد که در آن گزارش توجیهی هیئتمدیره به منظور پیشنهاد افزایش سرمایه از محل مورد نظر، جهت اظهار نظر به حسابرس و بازرس قانونی وجود دارد.
مثال۱: «پیشنهاد هیئتمدیره به مجمع عمومی فوقالعاده در خصوص افزایش سرمایه» در نماد دبالک.
بعد از آن مطلبی با عنوان «اظهار نظر حسابرس و بازرس قانونی نسبت به گزارش توجیهی هیئتمدیره در خصوص افزایش سرمایه» در این سامانه قرار میگیرد که در حسابرس قانونی سازمان نظر خود را قید میکند تا بعد از آن سازمان بر اساس آن تصمیمگیری کند.
مثال۲: «اظهار نظر حسابرس و بازرس قانونی نسبت به گزارش توجیهی هیئتمدیره در خصوص افزایش سرمایه» در نماد دبالک.
بعد از بررسی، اطلاعیهای از طرف سازمان بورس و اوراق بهادار صادر میشود و مجوز افزایش سرمایه با عنوان «مدارک مستندات درخواست افزایش سرمایه» روی سامانه کدال قرار میگیرد. پس از آن شروع پذیرهنویسی حداکثر تا ۶۰ روز پس از تاریخ این مجوز برای شرکت امکانپذیر خواهد بود و عدم شروع پذیرهنویسی در مهلت مقرر، موجب ابطال این مجوز گردیده و انجام آن مستلزم اخذ مجوز جدید از سازمان خواهد بود.
مثال۳: «مدارک مستندات درخواست افزایش سرمایه» سامانه کدال در نماد دبالک.
در مرحله بعد اطلاعیهای با عنوان «آگهی دعوت به مجمع عمومی فوقالعاده» در این سامانه قرار میگیرد و در این مجمع تصمیمگیری لازم جهت افزایش سرمایه توسط سهامداران صورت خواهد پذیرفت. در صورت تایید سهامداران، شرکت مجاز به انجام افزایش سرمایه خواهد بود. در واقع در این مرحله همانطور که پیشتر توضیح داده شد، کسی که سهامدار باشد سهامش مشمول افزایش سرمایه خواهد شد ولی کسی که قبل از برگزاری این مجمع سهام خود را فروخته باشد، مشمول این افزایش سرمایه نخواهد شد.
مثال۴: «آگهی دعوت به مجمع عمومی فوقالعاده» سامانه کدال در نماد دبالک.
بعد از برگزاری، مجمع گزارشی تهیه و با عنوان «تصمیمات مجمع عمومی فوقالعاده صاحبان سهام» در اختیار عموم قرار میدهد.
مثال ۵: «تصمیمات مجمع عمومی فوقالعاده صاحبان سهام» سامانه کدال در نماد دبالک.
اگر افزایش سرمایه از محل آورده باشد بعد از برگزاری مجمع و بازگشایی نماد، اطلاعیهای در مورد حق تقدم سهم با عنوان «مهلت استفاده از حق تقدم خرید سهام» در این سامانه صادر میشود که در واقع همان مهلت ۶۰ روز را در بازه تاریخی مشخص اعلام میکند
مثال۶: «مهلت استفاده از حق تقدم خرید سهام» سامانه کدال در نماد دبالک.
در اینجا بعد از مهلت ۶۰ روز ممکن است برخی سهامداران مبلغ مطالبه شده توسط شرکت (۱۰۰۰ ریال) را واریز نکنند و شرکت موظف است این تعداد حق تقدم را به عموم واگذار کند و مبلغ دریافتی را به حساب سهامدار گذشته واریز کند (توضیحات در بالا موجود است) از این رو اطلاعیهای با عنوان «اعلامیه پذیرهنویسی عمومی» صادر میشود و تعداد باقیمانده را در زمانی مشخص (معمولا ۱۰ روز) به افراد جدید واگذار میکند.
مثال۷: «اعلامیه پذیرهنویسی عمومی» سامانه کدال در نماد دبالک.
ممکن است افزایش سرمایه از محل دیگری باشد که در این صورت مرحله ۶ وجود نخواهد داشت.
در پایان زمانی فرامیرسد که افراد میتوانند سهمهای تعلق گرفته از محل افزایش سرمایه را، مورد معامله قرار دهند که در این هنگام اطلاعیهای با عنوان «آگهی ثبت افزایش سرمایه» در سامانه کدال قرار میگیرد و پس از آن افراد میتوانند این اوراق را معامله کنند.
چرا سهمهای جدید از محل افزایش سرمایه در سبد ما دیده نمیشود؟
نکته مهمی که این جا پس از افزایش سرمایه مورد توجه قرار میگیرد این است که سرمایهگذاران قادر به مشاهده سهام جدید در سبد دارایی خود نیستند.
در این جا باید توجه داشت که آیا هنوز آگهی ثبت افزایش سرمایه در سامانه کدال قرار گرفته است یا خیر؟ اگر هنوز قرار نگرفته است که باید منتظر باشید تا از طرف شرکت این اطلاعیه صادر شود و سهام مذکور در مرجع ثبت شرکتها به ثبت برسد و قابلیت معامله پیدا کند اما اگر آگهی ثبت افزایش سرمایه در سامانه کدال قرار گرفته است و شما نمیتوانید سهم مورد نظر را به فروش برسانید کافی است با کارگزار خود تماس گرفته و درخواست تغییر ناظر این سهم تبدیل شده را بدهید تا بعد از آن بتوانید سهم مذکور را به فروش برسانید.
البته گاهی ممکن است اطلاعیه ثبت افزایش سرمایه نیز اعلام شده باشد ولی در عمل کمی با تاخیر این اتفاق بیفتد که میتوان از طریق امور سهام شرکت این موضوع را پیگیری کرد.
نکته: به منظور کاهش فاصله زمانی میان تصویب افزایش سرمایه و انتشار اوراق جدید، دستورالعمل مراحل زمانی افزایش سرمایه شرکتهای پذیرفته شده در بورس مورخ ۱۹/۶/۱۳۹۴ به تصویب هیئتمدیره سازمان کارگزاران رسیده است.
علاوه بر موارد بالا اطلاعیههای دیگری هم ممکن است در رابطه با افزایش سرمایه صادر شود که میتوان از همین سامانه پیگیری کرد. به طور مثال اطلاعیه تکمیلی صدور مجوز افزایش سرمایه، تصمیم هیئتمدیره به انجام افزایش سرمایه تفویض شده در مجمع فوقالعاده، زمان تشکیل جلسه هیئتمدیره در مورد افزایش سرمایه و… .
سخن آخر
در این مطلب ابتدا به انواع روشهای کاهش سرمایه و افزایش سرمایه در شرکتهای بورسی و فرابورسی پرداخته و سپس نحوه محاسبه قیمت تئوریک سهام پس از هر یک از روشها بیان شد.
پس از افزایش سرمایه، ممکن است سهم بر اساس قیمت تئوریک بازگشایی شود یا بیشتر یا کمتر از آن باشد. در واقع افزایش سرمایه یک شرکت لزوما به معنای ارزنده بودن سهام شرکت مورد نظر نخواهد بود. توضیح دادیم که افزایش سرمایه شرکت ها موجب کاهش قیمت سهام خواهد شد ولی تعداد سهام سهامداران قبلی به همان نسبت افزایش سرمایه، اضافه خواهد شد.
متداولترین این روشها، افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سهامداران و بهرهمندی آنان از گواهی حق تقدم در سهام جدید شرکت است. نحوه استفاده از حق تقدم در مهلت قانونی آن (که معمولا یک مهلت ۶۰ روزه است) بیان شد و دانستیم که چنان چه سهامدار از حق تقدم خود در مهلت مقرر استفاده نکند، این گواهی به حق تقدم استفاده نشده تبدیل خواهد شد. همچنین در این مطلب مراحل انجام افزایش سرمایه از زمان تصمیم هیئت مدیره تا زمان مشاهده آن در سبد دارایی را آموختیم.