وبلاگ شخصی -احمد سوری

دنیای اقتصاد : بررسی وضعیت کسب و کار‏ها در روزهای جنگ ۱۲ روزه نشان‌دهنده تغییر اولویت‌های خانوار است. با گذشت یک ماه از پایان جنگ بسیاری از کسب و کارها، گزارشی از وضعیت دوران جنگ منتشر کرده‏اند. این گزارش‌ها نشان می‌دهد جنگ در سبد خرید افراد خود را به شکل افزایش تقاضا برای کالاهای اساسی با ماندگاری بالا نشان داده‏است. به‌طوری که در یک سوپر اپلیکیشن رشد ۴۱۷ درصدی تقاضا برای کنسرو و دوبرابر شدن میانگین ارزش سبد خرید در شهرهای درگیر جنگ ثبت شده است. همچنین در طول دوران جنگ یک سوپراپلیکیشن با کاهش ۱۳ درصدی بازپرداخت اقساط مواجه شده است. از طرفی داده‏های پلتفرم‏های فعال در حوزه بازار کار نیز نشان می‌دهند شاخص تعداد فرصت‏های شغلی با کاهش چشم‏گیر مواجه شده است.

از بامداد ۲۳ خرداد ماه تا سوم تیر تمامی بازیگران اقتصادی از نهادهای دولتی گرفته تا شرکت‌های خصوصی و فعالان اقتصادی بزرگ و کوچک درگیر جنگی فراگیر بودند. در آن روزها دولت و بانک مرکزی به عنوان سیاستگذار با اتخاذ سیاست‌های فوری و حمایتی سعی کردند از فعالان اقتصادی و خانوارها در مقابل اثرات ناگزیر جنگ واقع‌شده حفاظت کنند. از طرفی در دوران جنگ بسیاری از کسب و کارها در کنار ارگان‌های دولتی به روند خدمات‌رسانی خود ادامه دادند. مشاهدات نشان داده که حتی در مواردی به دلیل شرایط نا معمول آن دوران، کسب و کارها با روند خدمت‌رسانی پیچیده‌تر و دشوارتری مواجه بوده‌اند. اکنون با گذشت یک ماه از پایان جنگ، بررسی تصویر روزهای جنگ از دید کسب و کارها به خصوص کسب و کارهای آنلاین، می‌تواند بیان‌کننده نیازهای اساسی آحاد جامعه طی روزهای بحرانی جنگ ۱۲ روزه باشد. کارشناسان معتقدند در برهه‌های زمانی خاص، بررسی رفتار خانوارها به عنوان مصرف کننده نهایی کالاها و خدمات اقتصادی می‌تواند حاوی نکات قابل تاملی باشد. 

افزایش تقاضا برای خوراکی‌های با ماندگاری بالا

داده‌های یک سوپراپلیکیشن نشان‌دهنده تغییر جهت معنادار در اولویت‌های خرید خانوار است. در بازه زمانی ۱۲ روزه جنگ، تقاضا برای کالاهایی که جزو کالاهای ضروری در شرایط بحرانی محسوب می‌شوند، افزایش یافته است. داده‌های ثبت شده بیان می‌کند، فروش «کنسرو سبزیجات و حبوبات» با رشد ۴۱۷ درصدی در صدر قرار گرفت و پس از آن، «مایه غذا» با ۳۶۸ درصد، «کنسرو ماهی تن» با ۳۰۷ درصد، «حبوبات و سویا» با ۲۰۳ درصد و «ماکارونی و رشته» با ۱۹۰ درصد رشد، قرار داشته‌اند. این آمار نشان می‌دهد که شهروندان به سمت محصولاتی با ماندگاری بالا و قابلیت ذخیره‌سازی حرکت کردند. در نقطه مقابل، کالاهایی که نیازمند نگهداری خاص بودند یا غیرضروری بودند، با افت شدید تقاضا مواجه شدند. بیشترین کاهش سهم در سبد خرید کاربران مربوط به «سبزیجات و صیفی‌جات تازه» با ۴۰ درصد بوده است. پس از آن، «قهوه و هات‌چاکلت» با ۳۹ درصد، «ماست» با ۳۶ درصد، «نوشابه» با ۳۶ درصد و «بستنی و فالوده» با ۳۵ درصد کاهش تقاضا روبه‌رو شدند. این آمار به روشنی نشان می‌دهد که در شرایط بحرانی، کالاهای لوکس و نیازمند به زنجیره تامین سرد، جای خود را به اقلام ضروری می‌دهند. 

بررسی داده‌های یکی دیگر از پلتفرم‌های خرید غیر‌حضوری نیز نشان از تغییر الگوی خرید کاربران با شروع جنگ دارد. بر اساس آمار یک سوپر اپلیکیشن، در فروش روزانه کالاهای اساسی نسبت به دوره مشابه قبل از جنگ، رشد چشمگیری رخ داده است. به‌طوری که تقاضا برای «برنج» ۱۸۶ درصد، «حبوبات و سویا» ۹۲ درصد و «کنسرو» ۵۰ درصد افزایش داشته است. همچنین در سه روز ابتدایی، فروش «آب معدنی» بیش از دو برابر شده بوده و میانگین تعداد اقلام در هر سبد خرید کاربران ۳۵ درصد رشد کرده است. در مقابل، تقاضا برای کالاهای غیرضروری با افت شدید مواجه بوده و فروش «نوشابه»، «خامه» و «چیپس و پفک» به ترتیب ۷۰، ۶۰ و ۵۵ درصد کاهش یافته است. در این میان، فروش کالاهایی مانند نوار بهداشتی و پوشک کودک ثابت مانده است.

کاهش تراکنش‌های پلتفرم‌های وام‌دهی

یکی از پلتفرم‌های وام‌دهی اعلام کرد در روزهای جنگ، با کاهش ۶۶ درصدی تراکنش‌ها مواجه بوده است. به نظر می‌رسد در بازه جنگ ۱۲ روزه به دلیل تغییر اولویت‌های افراد، محدودیت‌های اینترنت و همچنین افزایش سفرها از شهر‌های بزرگ به سمت شهر‌های کوچک، کاهش ۶۶ درصدی تراکنش‌های خرید اعتباری از فروشگاه‌های طرف قرارداد و سایر تراکنش‌ها در این سوپراپلیکیشن نسبت به مدت مشابه قبل از جنگ رخ داده است. همچنین در آن دوران این پلتفرم وام‌دهی با کاهش ۱۳ درصدی در پرداخت اقساط مواجه شده که احتمالا اختلال در دو بانک بزرگ کشور در روزهای جنگ، یکی از اصلی‌ترین دلایل این کاهش بوده است. داده‌های مورد بررسی نشان می‌دهد این کاهش ۱۳ درصدی صرفا مربوط به کاربرانی بوده که قصد پرداخت قسط خود را داشته‌اند اما به دلیل مشکلات به وجود آمده در بانک‌های سپه و پاسارگاد موفق به پرداخت قسط خود نشدند.

فرصت‌های شغلی کاهش و رقابت افزایش یافته است

یک پلتفرم کاریابی با انجام نظرسنجی اعلام کرد ۲۰ درصد افرادی که در بازه ۱۸ تا ۲۱ تیر، در این پلتفرم در جست‌وجوی کار بودند، تحت تاثیر جنگ بیکار شده‌اند. طبق اطلاعات منتشرشده توسط این پلتفرم، در زمان جنگ شاخص تعداد فرصت‌های شغلی با ۸۱ درصد کاهش مواجه بوده و تعداد ارسال درخواست برای موقعیت‌های شغلی ۶۲ درصد کاهش داشته ‌است. طبق این گزارش صنایع «گردشگری و هتلداری»، «بازاریابی و تبلیغات» و «شرکت‌های خدماتی و پیمانکاران» بیشترین کاهش فرصت‌های شغلی را تجربه کرده‌اند. 

همچنین داده‌های این پلتفرم نشان می‌دهد تعداد فرصت‌های شغلی پس از جنگ در مقایسه با دوران پیش از جنگ، هنوز با کاهش ۲۴ درصدی مواجه است. بیشترین کاهش فرصت‌های شغلی در گروه‌های باریستا و کافی‌من، مهندسی عمران و دیجیتال مارکتینگ و سئو بوده است. از طرف دیگر گروه شغلی نگهبان افزایش فرصت شغلی را تجربه کرده و گروه‌های کارگر ساده و تحصیلدار کمترین کاهش فرصت شغلی را شاهد بوده است. در ادامه این گزارش توضیح داده که بیشترین کاهش درخواست اشتغال در گروه‌های مهندسی شیمی و نفت و گاز، راننده و مسوول توزیع و HSE ثبت شده و گروه‌های شغلی فروشنده و بازاریاب، دیجیتال مارکتینگ و سئو و ترجمه و تولید محتوا بیشترین افزایش ارسال درخواست اشتغال را داشته‌اند. 

بیشترین تغییراتی که افراد در کار خود پس از جنگ تجربه کرده‌اند افزایش احتمال تعدیل، قطع پاداش و مزایا و کاهش حقوق بوده است. درآمد ناکافی نسبت به هزینه‌های زندگی، بلاتکلیفی و استرس ناشی از فشارهای مالی و نداشتن پس‌انداز یا پشتوانه مالی، از مهم‌ترین دغدغه‌های معیشتی افراد در بازار کار پس از جنگ اعلام شده است. در واقع طبق این گزارش، بازار کار پس از جنگ دچار ابهام شده است و بخش زیادی از افراد شاغل، نسبت به آینده بازار کار نگران هستند. نبود امنیت شغلی، ابهام در مورد آینده بازار کار، وضعیت مالی و معاش از اصلی‌ترین دغدغه افراد یاد شده است.