نفت دیگر تعیین کننده سرنوشت جنگ‌ها نیست
عبدالله باباخانی :
بعد از جنگ روسیه و اوکراین در سال ۲۰۲۲ سناریوهایی از آینده بازار نفت و تاثیر نگران‌کننده آن در زندگی مردم ایران وجود داشت. عده‌ای که با این دانش ناآشنا بودند یا مدیران سنتی انرژی ایران، این نوع نگاه را دوست نداشتند، اما واقعیت های آن سناریوها به مرور و طی تنها ۳ سال خود را نشان دادند.
نظر به اهمیت موضوع، اکنون زمان یادآوری مجدد مختصری از آن بحث‌ها است تا شاید مورد توجه مراکز فکری ایران قرار بگیرد و از ادامه مسیرهای غلطی، مانند برنامه هفتم توسعه در بخش انرژی دست بردارند.
تصور می‌شود که نفت بین ۲۰۳۰ تا ۲۰۳۵ به عنوان کالای استراتژیک سبد انرژی کنار زده می‌شود. ( حذف نمی‌شود.)
سه سناریو در سال ۲۰۲۲ می‌توانست بر بازار نفت تاثیر بگذارد که بر حسب اهمیت سناریو های جنگ، کم‌فروشی و تقاضا بودند
سناریو جنگ بیشترین تاثیر روانی در جامعه را داشت و به طبع افزایش قیمت را به همراه می‌آورد، اما با موفقیت اروپا در عبور از تحریم‌های نفت و گاز روسیه(با اعمال مدیریت هد‌ررفت و تغییر سبد)، برای همیشه به عنوان مهم‌ترین سناریو تاثیرگذار قیمت نفت حذف و تبدیل به سناریوی شوک(کوتاه‌مدت و پالسی) شد. نمونه‌های بعدی در جنگ‌های دریای سرخ و خلیج فارس دیدیم.
بعد از جنگ اوکراین، همکاری عربستان و روسیه شروع شد و اوپک پلاس توانست در سال ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ قیمت نفت را تا ۱۵ دلار بالاتر ببرد، اما سناریو کم‌فروشی با مسیر گذار از انرژی‌های فسیلی هم‌خوانی نداشت و تولید‌کنندگان از ترس از دست دادن بازار این سناریو را گذاشتند.
سناریوی تقاضا اصلی‌ترین سناریوی اکنون و آینده است، اما این سناریو با چالش‌های شدید، به دلیل گسترش بازار خودرو‌های برقی و انرژی‌های تجدیدپذیر روبه‌رو است.
نتیجه‌گیری
نه ایران و نه هیچ کشور دیگری نمی‌تواند به صرف داشتن ذخایر نفت یا گاز برای دنیا خط و نشان بکشد. دوران بازی قدرت‌های نفتی سپری شده است. از الآن تا حداکثر ده سال دیگر، هر کشوری هر چقدر توانست با هر قیمتی نفت می‌فروشد و بعد از آن بسیاری از پروژه‌های تولیدی نفت توجیه اقتصادی نخواهند داشت و یک دهه بعدش بسیاری از پالایشگاه‌های کنونی را نخواهیم دید. چه دوست داشته باشیم، یا نداشته باشیم، دنیا در حال گذار از نفت است و ۲ دهه بعدش از گاز نیز می‌گذرد. دلیل قدرت‌نمایی ترامپ در حوزه انرژی‌های فسیلی نیز تلاش برای فروش حداکثری در زمان کم باقی‌مانده است.
* کارشناس انرژی بین الملل
