ظرفیت پایین تولید؛ پاشنه آشیل تجارت با ترکیه
دنیای‌اقتصاد : براساس داده‌های گمرک ایران حجم تجارت ایران و ترکیه در ۵ماهه منتهی به مرداد سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال‌قبل رشد کرده است. در این رابطه واردات از ترکیه وزنی معادل یک‌میلیون و ۱۶۳هزار‌تن داشته و ارزش کالاهای واردشده از این کشور نیز به ۲میلیارد و ۱۶۶میلیون دلار رسیده است، در مقابل صادرات به ترکیه در بازه زمانی ۵ماهه امسال وزنی معادل ۳میلیون و ۶۸۲هزار‌تن و ارزشی معادل ۲میلیارد و ۳۲۷میلیون دلار داشته است، با این‌حال نگاهی کلی به سطح روابط تجاری ایران و ترکیه نشان از افت این تجارت می‌دهد.
پیشتر یکی از فعالان اقتصادی اعلام کرده بود روابط اقتصادی دو کشور از سال۲۰۱۵ به حدود ۱۰میلیارد دلار کاهش پیدا کرده است؛ این در حالی است که هدف‌گذاری سالانه تجارت دو کشور در حدود ۳۰میلیارد دلار برآورد شده است. «دنیای‌اقتصاد» درخصوص روند تجارت ایران با ترکیه با رئیس سابق سازمان توسعه تجارت گفت‌وگو کرده است. حمید زادبوم پاشنه‌آشیل افزایش صادرات ایران به ترکیه را ظرفیت پایین تولید داخلی می‌داند و تاکید می‌کند: امروز ما نیاز داریم یک برنامه‌ریزی درست برای توسعه ظرفیت تولید در راستای صادرات داشته باشیم.
چرا تجارت ایران و ترکیه در سال‌های اخیر با افت مواجه شده است؟
تجارت ایران و ترکیه از سال۲۰۱۰ تاکنون سالانه حدود ۱۰میلیارد دلار تا ۱۱میلیارد دلار بوده است. البته در سال۲۰۱۲ ارزش تجارت دو کشور به ٢٢میلیارد دلار رسید که دلیل آن واردات ۵میلیارد تا ۶میلیارد دلار طلا از ترکیه بوده است. به واسطه این رویداد در سال‌های بعد، سیاستگذاران دو کشور اعلام کردند می‌توان حجم تجارت را سالانه به ۳۰میلیارد دلار رساند و هدف را افزایش تجارت به ٣٠ میلیارد دلار اعلام کردند اما این اتفاق هیچ‌گاه نیفتاد.
چرا هیچ‌گاه حجم تجارت از ۱۱میلیارد الی ۱۲میلیارد دلار فراتر نرفت؟
علت این است که از سمت ایران بازارهای جدیدی برای محصولات پتروشیمی به‌وجود آمد و از سوی دیگر نیاز بازار ترکیه در طی زمان تغییر کرده و بخش خصوصی ما به این تغییر توجه نکرد و به‌رغم گزارش‌های خوبی که رایزنان بازرگانی از بازار ترکیه به ایران منعکس کردند، اما مورد غفلت واقع شد و تولید صادراتی مناسب با بازار ترکیه شکل نگرفت.
عمده صادرات ایران به ترکیه و متقابلا واردات از ترکیه چیست؟
عمده صادرات ایران به ترکیه گاز طبیعی است. طبق داده‌های موجود در دوسال اخیر بیش از ۶۰درصد صادرات ایران به ترکیه به گاز طبیعی، اوره و آلومینیوم و شمش روی اختصاص دارد. فقط سال‌گذشته از ۶میلیارد دلار صادرات ما ۳/ ۲ آن مربوط به صادرات گاز بود. در چهارماهه نخست سال‌جاری نیز حجم صادرات گاز ایران به ترکیه حدود ۵۶۰میلیون دلار بوده است.
یکی از چالش‌های تجارت ایران با کشورهای هدف به گفته برخی تحلیلگران عدم‌ارائه کالای باکیفیت در زمان تحویل از سوی تجار کشورهای مبدا است. البته این رویداد برای تجار متقاضی کالاهای ایرانی نیز به کرات رخ داده است. در مورد تجارت ایران با ترکیه هم این چالش وجود دارد؟
این مشکل به دلیل نوع کالاهایی که ایران به ترکیه صادر می‌کند، وجود ندارد. از طرف دیگر ترکیه اجازه شکل‌گرفتن چنین رخدادی را نمی‌دهد. حجم کل صادرات ترکیه در سال‌های اخیر ماهانه ۲۰میلیارد دلار است، بنابراین به کیفیت بسیار اهمیت مى‌دهند. البته بخشی از رشد صادرات ترکیه ناشی از کاهش ارزش پول ملی آن است. در این دوره صادرات محصولات صنعتی ترکیه رشد کرده است. اکنون بخش عمده صادرات ترکیه، قطعات یدکی خودرو به اروپاست.
برای اینکه فاصله حدود ۲۰میلیاردی تجارت ایران با ترکیه را پر کنیم، باید چه اتفاقی بیفتد؟
برای اینکه این رقم محقق شود باید ظرفیت تولید صادراتی را افزایش دهیم. در شرایط کنونی پاشنه آشیل صادرات ایران، پایین بودن ظرفیت تولید صادراتی است. ما امروز مشکل چندانی در حوزه بازاریابی نداریم اما مشکل زیادی در حوزه تامین کالاهای موردنیاز بازار ترکیه داریم. در ضمن باید موافقت‌نامه‌هایمان را توسعه دهیم.
الان وضعیت تجارت ترجیحی ایران و ترکیه چطور است؟
از سال۲۰۱۵ که موافقت‌نامه تجارت ترجیحی ایران و ترکیه امضا شد، تاکنون این موافقت‌نامه رشد زیادی نکرده است، درحالی‌که حجم اقلام موردنظر در موافقت‌نامه بیش از ۲۶۰ قلم نیست. درضمن یکی از مشکلات توسعه موافقت‌نامه تجارت ترجیحی این بود که طرف ترک مقاومت کرده بود زیرا آنها خواهان صفر شدن تعرفه کالاهایی بودند که ما در مورد آنها ظرفیت صادراتی داشتیم.
باتوجه به این روند امکان امضای موافقت‌نامه تجارت آزاد وجود ندارد؟
یکی از مشکلات عمده در امضای یک موافقت‌نامه تجارت آزاد صفر شدن تعرفه اقلام صنعتی از سوی تولیدکنندگان ایرانی است، چون طرف ترک آمادگی برای صفر کردن تعرفه‌های خود را دارد ولی بسیاری از صنایع ایران چنین امکانی را ندارند. براین اساس تا زمانی‌که ظرفیت و کیفیت تولید آنچنان رشد نکند که ما بتوانیم تعرفه‌ها را صفر کنیم، این اتفاق نخواهد افتاد. درضمن ما درحوزه صادرات محصولات کشاورزی به دلیل کمبود منابع آبی با چالش مواجه هستیم. این چالش مانع صادرات این اقلام است، بنابراین آنچه امروز ما نیاز داریم یک برنامه‌ریزی درست برای توسعه ظرفیت تولید در راستای صادرات است.
